АстраЗенека ја следат контроверзии околу несаканите ефекти, поточно ризикот од можни згрутчување на крвта. Научниците стручно тоа го нарекоа „протромботична имунолошка тромбоцитопенија предизвикана од вакцини“ (VIPIT), но што всушност тоа значи и кои се реалните ризици?
Според достапните податоци, VIPIT се манифестира 4-20 дена по приемот на вакцината, а досега проблемот беше најмногу забележан кај жени на возраст под 65 години
Како што може да се заклучи од стручниот назив, станува збор за форма на пореметување на крвта, наречено тромбоцитопенија, а ова нарушување значи недостаток на крвни плочки (тромбоцити) кои се вклучени во згрутчувањето. Тромбоцитите формираат згрутчувања кои за возврат го запираат крвавењето, а кога во крвта нема доволно тромбоцити, тогаш не можат да се формираат крвни згрутчувања и се јавува прекумерно крвавење.
Ова нарушување има и генетска компонента, но може да се појави и со употреба на повеќе од 300 вообичаени и достапни лекови, вклучително и пеницилин и одредени лекови против болки. Во ретки случаи, тромбоцитопенијата може да биде предизвикана и од кинин, кој се додава како арома на тоник водата.
Симптомите на VIPIT вклучуваат силна главоболка, абдоминална болка, напади и визуелни промени. Овие симптоми се слични на симптомите на регуларната тромбоцитопенија која не е поврзана со вакцините.
Во ретки случаи на тромбоцитопенија, тромбите може да се формираат во крвните садови кои ја носат крвта од мозокот. Европската агенција за лекови објави дека добиле извештаи за 169 случаи на згрутчување на крвта во мозокот кај луѓе кои ја примиле вакцината на АстраЗенека.
Ова нарушување има и генетска компонента, но може да се појави и со употреба на повеќе од 300 вообичаени и достапни лекови, вклучително и пеницилин и одредени лекови против болки
Во најтешките случаи, тромбоцитопенијата може да биде и смртоносна. Има извештаи за смртни случаи од згрутчување на крвта поврзани со вакцината на АстраЗенека, само во Велика Британија има 19 извештаи.
Според достапните податоци, VIPIT се манифестира 4-20 дена по приемот на вакцината, а досега проблемот беше најмногу забележан кај жени на возраст под 65 години.
Па, како тогаш вакцината потенцијално предизвикува тромбоцитопенија? Делот „протромботична имунолошка“ во името на VIPIT укажува на тоа дека станува збор за прекумерно активирање на имунитетот.
Тромбоцити и Ковид-19
Кај некои луѓе, вакцината на АстраЗенека се чини дека произведува антитела кои реагираат на тромбоцитите и ги тераат да се лепат, што пак доведува до формирање на тромб. Ова, пак, доведува до намалување на циркулацијата на тромбоцитите во крвта, односно се манифестира како недостаток на тромбоцити во крвта или тромбоцитопенија.
Антителата произведени во овие ретки случаи кај примателите на вакцината на АстраЗенека се слични на оние кои се наоѓаат кај луѓе кои земаат хепарин, лек против згрутчување на крвта. Во случај на хепарин, еден од дваесет пациенти развива тромбоцитопенија предизвикана од хепарин.
Иако причината и последицата од овој невообичаен несакан ефект на АстраЗенека допрва треба да се утврдат, можно е да се работи за истиот биолошки механизам на појава на нарушување како и при земање на хепаринот.
Колку е честа тромбоцитопенијата?
По природен пат, тромбоцитопенија се јавува кај 1 на секои 30.000 возрасни лица годишно во САД.
Според собраните податоци на Друштвото за тромбоза и хемостаза од Австралија и Нов Зеланд, VIPIT е уште поретка појава и нејзината фреквенција е на ниво од еден случај на половина милион луѓе. Сепак, споменатото Друштво посочува дека нивните податоци сè уште не се потполни.
Антителата произведени во овие ретки случаи кај примателите на вакцината на АстраЗенека се слични на оние кои се наоѓаат кај луѓе кои земаат хепарин, лек против згрутчување на крвта. Во случај на хепарин, еден од дваесет пациенти развива тромбоцитопенија предизвикана од хепарин. Иако причината и последицата од овој невообичаен несакан ефект на АстраЗенека допрва треба да се утврдат, можно е да се работи за истиот биолошки механизам на појава на нарушување како и при земање на хепаринот
Различни земји имаат различни бројки по ова прашање. Норвешка, на пример, има податоци дека фреквенцијата е значително поголема, односно еден случај на 25.000 возрасни лица на возраст под 65 години, кои доживеале мал број на тромбоцити, крвавење и тромбоза низ целото тело.
Меѓутоа, кај овие податоци не е земена предвид можноста тромбоцитопенијата да се појавила по природен пат, што само уште повеќе ја комплицира целата работа. Но, кога ќе се земе се предвид, се чини дека тромбоцитопенијата е почеста појава кај општата популација отколку кај вакцинираните лица.
Внимание, но не и паника
Со сето наведено, разумно е да се биде претпазлив и да се следат евентуалните симптоми што би укажувале на тромбоцитопенија кај оние кои примиле вакцина на АстраЗенека.
Во период до 28 дена по примање на вакцината, треба да се обрне внимание на следниве симптоми, кои би можеле да значат дека можеби дошло до појава на наведеното нарушување на крвта:
– недостаток на воздух;
– болка во градите или стомакот;
– отеченост на ногата или поладна нога;
– тешка или главоболка која се влошува;
– заматен вид;
– упорно крвавење;
– појава на повеќе мали модринки, црвеникави или розови дамки и крвни меурчиња под кожата.
Ако забележите вакви симптоми, побарајте медицински совет како мерка на претпазливост. Паниката во овој случај е целосно контрапродуктивна. (The Conversation)
