ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
дипл. логопед – дефектолог, мастер логопед
ЈЗУ „Завод за рехабилитација на слух, говор и глас“ – Скопје
♦♦♦♦♦♦♦
Дислалијата претставува едно од најчестите говорни нарушувања кај децата. Се манифестира преку забавени стекнати функции на обликување или оформување на гласовите од мајчиниот јазик, или имаат потешкотии во совладувањето на самите фонемски структури. Секое дете првите социјални контакти ги добива преку социјалното опкружување, каде ги слуша гласовите на мајчиниот јазик или го слуша јазикот на кој зборува мајката, така што преку слушање тоа го учи јазикот. Дислалијата како говорен проблем се јавува кај деца кои навреме прозбореле и имаат добро зачуван слух. Но посматрано од практичен стручен аспект, повеќе се јавува кај децата кои подоцна прозборуваат од најразлични причини или говорот доцни. Говорот кај овие деца не се појавил во очекуваниот период, гледано према развојниот тек, туку се појавил покасно и излегол од рамките на говорни активности коишто се јавуваат кај децата од масовната популација.
Дислалијата покажува симптоми во деформитет во областа на фонаторниот систем, или се јавува како последица на забавено функционално дефинирање на повисоките нервни функции кои се одговорни за анализа и за обработка на добиените и примени говорни пораки. Комуникацијата кај овие деца била таква што повеќе време се задржала и се одвивала во рамките на сензомоторното однесување. Дури и самиот фонд на создавање на јазични поими биле задржани на претставно мислење и говорната активност бавно се развивала.
Дислалијата покажува симптоми во деформитет во областа на фонаторниот систем, или се јавува како последица на забавено функционално дефинирање на повисоките нервни функции кои се одговорни за анализа и за обработка на добиените и примени говорни пораки
Детето со дислалија може да ги артикулира и правилно да ги кажува самогласките. Тешкотија се јавува при оформување на согласките, особено на сличните по себе согласки, кога треба да ги диференцира. Кога ќе ги слушне гласовите детето ги препознава и може да направи разлика од еден до друг глас. Па и ако некој од страна му каже погрешно кажан збор детето ќе ја примети грешката. Но кога ќе се побара тоа да го повтори истото, на ист кажан начин како што слушнало, тоа ќе повтори сосем погрешно и неправилно. Или гласовите ќе бидат испуштени или ќе бидат дисторзирани, а се случува да прави заменување на еден глас со друг глас. Детето мисли дека правилно си зборува и дека се е добро кажано како што треба и нема разлика од слушнатото и од неговото кажано. Потешкотијата е во тоа што не може да направи разлика помеѓу два гласа, различно изговорени… Се добива впечаток дека дека добро слуша, разбира, но кога треба самостојно да направи емитување на истото се добива слика на сосема погрешно кажани гласови.
Така, на пример, место зборот жаба, тоа ќе каже заба, место човек, кажува цовек, место шума, кажува сума и сл.
Дислалијата кај децата повеќе се јавува кај семејства кои повеќе од потребно си ги заштитуваат своите деца, им удоволуваат, ги галат и размазуваат… Помеѓу луѓето се кажува дека детето има разгален, детски и мазен говор, говор којшто е симпатичен и интересен, баш како на мало дете. Се јавува кај семејства каде детето се чува од убаво поубаво, во семејства каде му е дозволено се што сака да прави и се што сака да добива
При земање на анамнестички податоци од родителите, среќаваме случаи во кои имаат по некој член во фамилијата со ваков или сличен говорен проблем. Тоа е и причината, што родителите сметаат дека ова е повеќе семеен говорен проблем и нема потреба од стручна помош. Се надеваат дека со тек на времето детето ќе може да се научи само да зборува и го чекаат периодот кога ќе тргне на училиште надевајки се дека ете во училиштето ќе почне убаво да зборува.
Детето со дислалија може да ги артикулира и правилно да ги кажува самогласките. Тешкотија се јавува при оформување на согласките, особено на сличните по себе согласки, кога треба да ги диференцира
Гледано од работен практичен аспект како логопед, работејќи со деца кои имаат говорни проблеми, поголема загриженост имаат оние родители кај кои дијагнозата дислалија се појавува за прв пат, и кога досега немало вакви говорни потешкотии во фамилијата, се јавува за прв пат и навистина им е чудно од каде е сега овој проблем со говорот.
Дислалијата кај децата повеќе се јавува кај семејства кои повеќе од потребно си ги заштитуваат своите деца, им удоволуваат, ги галат и размазуваат… Помеѓу луѓето се кажува дека детето има разгален, детски и мазен говор, говор којшто е симпатичен и интересен, баш како на мало дете. Се јавува кај семејства каде детето се чува од убаво поубаво, во семејства каде му е дозволено се што сака да прави, и се што сака да добива. Дислалијата повеќе ја среќаваме кај машките деца, кои се повеќе приврзани со мајките или се оставени на чување на поголемите сестри, кои убаво го чуваат и галат дека е машко… Ваквата форма на комуникација машкото дете повеќе ја доживува како форма поставена на сензомоторен план, каде гласовите му се поставени во функција на глобален израз, во смисол на поголема приврзаност со мајката, а помалку во функција нешто да се сработи или да се искаже некоја важна информација.
Третманот на поставената дијагноза го обавува исклучиво стручно лице – логопед, кој работи на добивање на правилно поставени гласови од гласовниот систем, имајќи ја предвид природата на детето, на неговото семејство и воопшто на севкупниот негов правилен раст и развој.
♦♦♦♦♦
