ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
дипл. логопед – дефектолог, мастер логопед
Ј.З.У. Центар за рехабилитација на патологија на вербална комуникација
♦♦♦♦♦♦♦
РАЗВИВАЊЕ НА ГОВОР КАЈ ПОМАЛО ДЕТЕ
Детето од првата па до крајот на третата година е самостојно. Може и тоа, како и возрасните да се храни со секаква храна. При крај на третата година е способно веќе само да се храни, да џвака, само да пие течности. Може да пие од чаша, држејќи ја чашата со двете раце, но може и да употребува прибор за јадење.
Говорот кај дете од 1-3 година се појавува како средство за комуникација, прво со најблиските, а потоа и со другите деца. Детето разбира дека на овој начин кога зборува добива по некој бенефит, му се остваруваат посакуваните желби, му се радуваат, па така се труди и повеќе да зборува. Кога зборува прави напор и за гестикулација, за говорно имитирање, за побогата фацијална мимика.
Во домот во кој живее детето треба да се развие емоција на љубов и прифаќање, да има емоција на задоволство и мир. Тогаш, во таква семејна мирна атмосфера детето ќе отпочне да развива и други свои интереси, не само говор, ќе започне да сака да пее, музички да се изрази, ќе посака да заигра на музика, ќе посака да тропка со нозете, да плеска со рацете, да се смее наглас, да му се зголеми апетитот, ќе бара да црта, да бои, ќе бара нови интересни играчки, ќе има мирен и квалитетен сон, ќе бара да моделира и да конструира…
Во овој период се развива вокабуларот, се повеќе од месец во месец. Па така:
- на 10 месеци може да изговори по еден збор,
- на 12 месеци може да изговори по два збора,
- на 15 месеци може да изговори околу 19 зборови,
- на 18 месеци може да изговори околу 22 зборови,
- на 21 месец може да изговори околу 118 зборови,
- со полни две години се очекува да има околу 270 зборови,
- на две и пол години се очекува да има околу 440 зборови,
- со полни три години се очекува да има околу 890 зборови…
Во текот на втората година детето разбира дека секој негов изговорен збор има свое значење, дека се доаѓа до некоја цел, се исполнува некое барање. Ова е период во кој тоа почнува активно и сериозно да се труди да сака да зборува, но и да учи нови називи на предмети и дејства. Делува како да граби одејќи напред, само за да совлада повеќе нови зборови, а и тие што веќе ги има усвоено постојано ги употребува. Често сака да поставува прашања преку формата на „што е ова“, „од каде е ова“, „каде одиме“, „кој дојде“, „зошто тоа“… Сето ова му е потребно и треба да го има за да може подобро да се снајде во средината и да комуницира со другите. Преку усвоениот говор детето разбира дека тоа е патот до кој може да дојде до некое свое побарување, дека му се радуваат, дека ги усреќува најблиските. Добиениот говор на оваа возраст прави да му се развие мислењето, но и перцепциите…
Доколку говорот е забавен и не се развива, прави и забавување кај детето во неговото мислење и прави да не може да се вклопи во средината, неразвиена социјална прилагодливост.
Во текот на третата година детето има богата говорна содржина, која се збогатува од ден на ден, а е поврзана со секојдневните говорни активности и ситуации во домот. Родителите се тие кои треба и можат највеќе да му помогнат на сопственото дете за да го научат да зборува, но и да направат пријатна и топла семејна атмосфера, во која тоа ќе се опушти и ќе има интерес и желба да зборува. Во спротивно, доколку во домот владее напната „клима“ од најразлични причини непознати за детето, тоа ова ќе го почувствува и ќе одбегнува да прави напор да зборува, ќе се повлече, и ќе бара да се осамува… Во ваквите непријатни околности, говорот побавно и потешко се развива.
Во текот на втората година детето разбира дека секој негов изговорен збор има свое значење, дека се доаѓа до некоја цел, се исполнува некое барање. Ова е период во кој тоа почнува активно и сериозно да се труди да сака да зборува, но и да учи нови називи на предмети и дејства
Затоа, во домот во кој живее детето треба да се развие емоција на љубов и прифаќање, да има емоција на задоволство и мир. Тогаш, во таква семејна мирна атмосфера детето ќе отпочне да развива и други свои интереси, не само говор, ќе започне да сака да пее, музички да се изрази, ќе посака да заигра на музика, ќе посака да тропка со нозете, да плеска со рацете, да се смее наглас, да му се зголеми апетитот, ќе бара да црта, да бои, ќе бара нови интересни играчки, ќе има мирен и квалитетен сон, ќе бара да моделира и да конструира… Ќе почне кога има вакви поволни услови и да ги развива своите социјални контакти во семејството, потоа и према непознати лица ќе има храброст да си го каже името, ќе бара да излегува надвор во потрага за нови другарчиња, да разговара и да има богата и интересна игра. Со сето ова се добива развивање на неговата личност со сите потребни сегменти во целина, развива самостојност, креативност, самосвесност, самодоверба и др.
Детето ќе стане свесно за самото себе преку игра и дијалог, ќе се радува на постигнатиот успех, ќе се радува доколку денесе некоја сопствена правилна одлука.
♦♦♦♦♦
