ПИШУВА: Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Лесно е кога имате големо дете кое може да ви каже дека има печење, пржење при мокрење, болка во грбот, пропратени со висока температура… – се се тоа знаци на уринарна инфекција која е прв сигнал, аларм за оштетување на бубрезите. Но што се случува кога имате бебе? „Едно бебе нема да ви викне „имам воспаление на бубрезите“, вели проф. д-р Велибор Тасиќ, педијатар-нефролог и доктор по медицински науки. „Кај секое новородено, доенче со нејасна, немотивирана температура, каде што немате очигледна причина, нема воспаление на белите дробови, нема воспаление на кожа, нема менингит, нема воспаление на уши, задолжително да се прегледа урина. Доволно е да се види дали е бистра или матна. Ако е матна веднаш да се дијагностицира уринарна инфекција и да се даде соодветен третман“, објаснува д-р Тасиќ. На Светскиот ден на бубрегот – 14 Март, проф. д-р Тасиќ предупредува на ризик факторите за појава на болести на бубрезите од педијатриски аспект, симптомите, како и употребата на одредени лекови во детската возраст, но и во бременоста кои може да ги оштетат бубрезите на децата и фетусот кај трудниците.
Денеска се одбележува 14 Март – Светски ден на бубрегот, кој има за цел зголемување на свесноста за значењето на бубрезите кои имаат клучна улога во одржување на животот, но и запознавање на јавноста со фактот дека болестите на бубрезите се чести, опасни, но и излечливи. Кои се факторите на ризик за појава на болести на бубрезите од педијатриски аспект?
Проф. д-р Тасиќ: Еден значаен фактор на ризик е прематуритетот, предвремено родени деца. Овие деца се раѓаат со веќе намален број на нефронски единици, оние квалитетни филтри во бубрегот наречени нефрони. Предвремено родените деца имаат многу помал број на такви филтри и доколку во животот дојде до нивно оштетување тие побрзо ќе завршат во фаза на бубрежна инсуфициенција или фаза на откажување на бубрег. Затоа една од мерките е борба против прематуритетот. Да се подигне нивото на заштита, пренатална, перинатална и постнатална, како и овие деца да бидат заштитени од сите ноксични фактори.
Кога збориме за педијатриски фактори, следен фактор е обезноста, дебелината. Дебелината добива епидемиски размери во светот, а присутна е и кај нас. Пред се, се работи за агресивен пристап на индустријата за храна, маркетинг, неквалитетна храна, чипсови каде што имате заситени или трансмасти итн. што доведува условно кажано до пореметување на липидниот статус. Самата дебелина претставува инфламација, една состојба на воспаление, при што страда и бубрегот. Дебелината води до тоа бубрегот, народски кажано, да работи под преголема пареа и на тој начин нефроните, филтрите ќе се исцрпат и со време може да дојде до пропаѓање на бубрежната функција.
Треба да се пие доста вода, да се проплакнуваат бубрезите, да се практикува физичка активност, многу зеленчук во исхраната, повеќе калиум, помалку натриум, помалку процесирана храна… Тоа се едноставни, но многу значајни мерки. Доволно е само да се намали солта во исхраната – ако ја намалите, ќе ја намалите и хипертензијата, а таа, пак, ќе го намали својот ефект врз бубрезите
Хипертензијата, покачениот притисок, веќе се среќава и во детската возраст. Треба да се популаризира нејзиното рано откривање кај децата и оние кои ја имаат да бидат соодветно, навремено третирани. Сето тоа, хипертензијата, дебелината, пореметениот липиден статус го прават метаболичкиот синдром, којшто треба да се препознае и соодветно да се третира.
Доволно е да почнеме од некакви благи манипулации, да речеме, зголемена физичка активност, правилна исхрана со многу зеленчуци, со помал внес на натриум, а поголем на калиум и веќе ќе направиме многу за нашата популација да е здрава и да има здрави бубрези и сеопшто здравје. Еве, дијабетес мелитус тип 2 се среќава веќе и во детската популација токму поради појавата на обезноста, лошата исхрана, а сето тоа, на крајот на краиштата има реперкусија на бубрезите на децата.
Кај секое новородено, доенче со нејасна, немотивирана температура, каде што немате очигледна причина, нема воспаление на белите дробови, нема воспаление на кожа, нема менингит, нема воспаление на уши, задолжително да се прегледа урина
Уште еден многу важен фактор кој треба да се спомене кај деца коишто се пред пубертет и адолесценти е пушењето. Пушењето е фактор кој е многупати занемарен. Има негативен ефект на крвните садови на бубрезите. Замислете едно дете кое има само еден бубрег, доволно е да пуши и тоа пушење ќе доведе до промени на единствениот бубрег, на единствениот крвен сад којшто го храни тој бубрег и тој бубрег со време ќе страда и ќе дојде до хронична бубрежна инсуфициенција. Овде сакам да нагласам дека не станува збор само за пушење од индивидуа, туку и пушење „од втора рака“, доволно е едно дете да престојува во просторија каде што се пуши и пушењето ќе има последици и врз него.
Бубрежната болест е тешко да се препознае во почетната, рана фаза поради скриените симптоми. Кога станува збор за децата главната улога ја имаат педијатрите. Кои се симптомите кои треба да ги натераат педијатрите да се посомневаат на бубрежно заболување кај детето и да го упатат на понатамошнo иследувањe?
Проф. д-р Тасиќ: Апсолутно сте во право. Голема е одговорноста на педијатарот, но педијатар кој е затрупан со 80 пациенти на ден не може да му обрне севкупно внимание на едно дете. Пред се, тоа е докажување на уринарна инфекција. Најголем процент на бубрежни заболувања во детска возраст отпаѓа на вродени мани на бубрезите и уринарниот тракт. Еден значаен процент од децата со вродени мани на уринарниот тракт имаат како компликација уринарна инфекција, којашто ќе доведе до оштетување на племенитото бубрежно ткаење. Ако тоа не е контролирано и прогредира, и ако се работи за оштетување на двата бубрега, со време ќе дојде до откажување на бубрезите. Овде уринарната инфекција ни е прв сигнал, аларм.
Како се дијагностицира уринарна инфекција?
Проф. д-р Тасиќ: Лесно е кога имате едно големо дете кое ќе ви каже дека има печење, пржење при мокрење, ако има висока температура, болка во грбот… – тоа се знаци. Но едно бебе нема да ви викне „имам воспаление на бубрезите“. Кај бебињата треба да се прегледа урина на систематски преглед и она што јас одамна го пропагирам и тешко се усвојува – доволно е да се прегледа, обичен макроскопски (визуелен) преглед на уринарна инспекција, дали урината е бистра или матна. Ако е урината матна 90% се работи за уринарна инфекција. Температура и матна урина – тоа значи инфекција висока до бубрегот со можност за настанување на бубрежни лузни и влошување на бубрежната функција.
Кај секое новородено, доенче со нејасна, немотивирана температура, каде што немате очигледна причина, нема воспаление на белите дробови, нема воспаление на кожа, нема менингит, нема воспаление на уши, задолжително да се прегледа урина. Доволно е да се види дали е бистра или матна. Ако е матна веднаш да се дијагностицира уринарна инфекција и да се даде соодветен третман.
Прематуритетот е фактор на ризик. Овие деца се раѓаат со веќе намален број на нефронски единици, оние квалитетни филтри во бубрегот наречени нефрони. Предвремено родените деца имаат многу помал број на такви филтри и доколку во животот дојде до нивно оштетување тие побрзо ќе завршат во фаза на бубрежна инсуфициенција или фаза на откажување на бубрег
За среќа, денеска со развојот на феталната дијагностика, феталната ехосонографија пред раѓање може да се детектираат голем број на мани на бубрезите и уринарниот тракт, а по раѓање да се потврдат. Раната детекција значи и подобра прогноза. Имаме заболувања каде што децата веќе се раѓаат со оштетени бубрези и тука не можеме да ја спречиме, но ќе ја забавиме прогресијата на болеста. Наместо да завршат на дијализа на 4-5 години ќе завршат на 20 години. Тоа е голема разлика. Едно е да дијализирате и да трансплантирате дете на 4-5 год., а сосема друго на 20 години.
Родителите но и трудниците треба да обрнат внимание на неразумната употреба на антибиотици и други лекови против болки кои може да ги оштетат бубрезите. Исто и во бременоста, лековите против болки може да ги оштетат бубрезите на фетусот.
Проф. д-р Тасиќ: Лековите влегуваат во нефрогенезата, којашто е многу добро и прецизно генетски испланирана. Во тој генетски програм може да влезат и лекови, да го пореметат, може да влезат и вирусни и други инфекции, и несоодветен начин на исхрана. На пример, недостаток на витамин А, фолна киселина… – може да има последици врз развојот на различни органи и органски системи, а пред се, на бубрезите. Добро е познато дека недостаток на витамин А или малнутриција, ниски или високи нивоа на шеќер во крвта, може да влијаат врз нормалната нефрогенеза, пореметување на развојот на бубрезите.
Пушењето е фактор кој е многупати занемарен. Има негативен ефект на крвните садови на бубрезите. Замислете едно дете кое има само еден бубрег, доволно е да пуши и тоа пушење ќе доведе до промени на единствениот бубрег, на единствениот крвен сад којшто го храни тој бубрег и тој бубрег со време ќе страда и ќе дојде до хронична бубрежна инсуфициенција. Овде сакам да нагласам дека не станува збор само за пушење од индивидуа, туку и пушење „од втора рака“, доволно е едно дете да престојува во просторија каде што се пуши и пушењето ќе има последици и врз него
Како што споменавте промоција на здрав стил на живот, со правилна исхрана и физичка активност, одбегнување на пушење, може во значајна мера да помогнат во спречување на болестите на бубрезите. Како да ги зачуваме бубрезите здрави?
Проф. д-р Тасиќ: Треба да се промовира, пред се, здрава исхрана, борба против тој т.н. метаболички синдром – дебелина, хипертензија, хиперурикемија, не чини многу пиење сокови коишто имаат фруктоза, ако се јаде овошје треба да се јаде цело, со пулпи, а не само исцеден сок. Треба да се пие доста вода, да се проплакнуваат бубрезите, да се практикува физичка активност, многу зеленчук во исхраната, повеќе калиум, помалку натриум, помалку процесирана храна… Тоа се едноставни, но многу значајни мерки. Доволно е само да се намали солта во исхраната – ако ја намалите, ќе ја намалите и хипертензијата, а таа, пак, ќе го намали својот ефект врз бубрезите.
