ПИШУВА:
Асс. д-р Весна Мицевска
специјалист педијатар
♦♦♦♦♦♦♦
АКУТНИ ИНТОКСИКАЦИИ ВО ДЕТСКАТА ВОЗРАСТ (1)
Акутна интоксикација претставува состојба на акутно труење со отровни супстанци или прекумерна доза на супстанции кои инаку не се отровни
Акутните труења во детската возраст претставуваат важен здравствен проблем. Може да бидат акцидентални (ненамерни) и суицидални (намерни). Најголем број од труењата во детството се ненамерни и се најчести кај деца на возраст од 1 до 5 год. Истите се резултат на потребата од истражување на околината, да се проба/вкуси нешто ново како резултат на љубопитност. Намерните труења се јавуваат воглавно кај деца над 10 годишна возраст и во период на пубертетот и адолесценцијата. Истите имаат суицидален карактер, но се многу поретки од ненамерните труења.
Експозицијата на штетната супстанција е најчесто преку ингестија, а поретко контактно преку кожа или слузници со вдишување (инхалација).
Најчести труења се медикаментозните (над 50%) кои настануваат со ингестија на лекови кои децата ги наоѓаат во домот. Тоа се обично лекови кои ги примаат нивните родители, баби и дедовци или други членови од семејството. Малите деца во текот на игра умеат да си поделат апчиња кои ги наоѓаат по фиоките, полиците, ташните и кутиите од возрасните членови на семејството. Најчести типови на медикаменти кои ги земаат децата се седативите, психотропни лекови, аналгетици, антихистаминици, антихипертензивни лекови, антиаритмици, диуретици итн.
При труење со седативни средства најчести симптоми се поспаност, нестабилен тетерав од, послаба реакција на дразби кои се јавуваат релативно брзо по ингестијата (за 1 до 2 часа). Кај антихипертензивите, антиаритмиците (средства за лекување на срцева аритмија), антипсихотиците, аналгетиците во зависност од механизмот на нивното дејство симптомите може да се појават во различно време по ингестијата, од неколку часа до неколку дена. Некои од нив се: пореметена срцева работа (брадикардија, срцев блок, тахикардија) намален крвен притисок, крвавења, пореметено поведение, конвулзии и многу други
Во последните години не е занемарлива и бројката на труења со производи од хемиската индустрија кои се втори по честота (околу 20-30%), веднаш после лековите. Во оваа група спаѓаат разни видови на средства за чистење во домаќинството и околината, киселини, бази, нафтени деривати, козметички средства, инсектициди, пестициди, хербициди, родентициди (отров за глодари) итн.
Останати супстанции се алкохол, наркотици, јаглен моноксид, отровни печурки, делови од растенија и сл.
Симптомите на труењата се многубројни, воглавно зависни од типот на супстанцата, нејзината количина, начин на труење и времето кое поминало од експозицијата. Кај медикаментозните труења симптомите се најчесто зависни од типот на лекот и системот или органот на кој тие делуваат. Така на пример при труење со седативни средства најчести симптоми се поспаност, нестабилен тетерав од, послаба реакција на дразби кои се јавуваат релативно брзо по ингестијата (за 1 до 2 часа).
Во групата на многу тешки труења спаѓаат и труењата со отровни печурки (диви печурки берени во природата), посебно оние од групата на Аманита кои содржат силно токсична материја која предизвикува тешко оштетување на црниот дроб и бубрезите и резултира со бројни симптоми на акутна инсуфициенција на црниот дроб која доведува до кома и смрт
Кај антихипертензивите, антиаритмиците (средства за лекување на срцева аритмија), антипсихотиците, аналгетиците во зависност од механизмот на нивното дејство симптомите може да се појават во различно време по ингестијата, од неколку часа до неколку дена. Некои од нив се: пореметена срцева работа (брадикардија, срцев блок, тахикардија) намален крвен притисок, крвавења, пореметено поведение, конвулзии и многу други. Посебно специфични можат да бидат случаите на мешани труења, труења со повеќе од еден тип на лек, каде постои можност од нивна интеракција во организмот и дополнителни компликации по здравјето на детето и потешкотии во третманот.
Иако поретки, во детската возраст се среќаваат и труења со наркотици, дроги и психостимуланси кои, исто така, може да бидат животозагрозувачки
Од групата на хемиски средства, посебно би ги напоменала средствата за чистење како најчестите предизвикувачи на акутни труења од оваа група. Тоа се средства кои речиси без исклучок сите во својот состав содржат корозивни супстанци од типот на киселини и бази кои при ингестија предизвикуваат различен степен на оштетување на слузницата на органите од системот за варење, почнувајќи од устата, а потоа на ждрелото, гркланот, хранопроводот и желудникот. Истите во зависност од јачината на труењето можат да предизвикаат крвавења и подлабоки оштетувања (ерозии, улцерации на слузницата, па дури и перфорација на ѕидот на хранопроводот) кои оставаат трајни последици на афектираните органи и здравјето на детето воопшто.
Во последните години не е занемарлива и бројката на труења со производи од хемиската индустрија кои се втори по честота (околу 20-30%), веднаш после лековите. Во оваа група спаѓаат разни видови на средства за чистење во домаќинството и околината, киселини, бази, нафтени деривати, козметички средства, инсектициди, пестициди, хербициди, родентициди (отров за глодари) итн.
Многу сериозни труења можат да бидат и оние со одредени видови на пестициди кои се користат во домаќинството (органофосфорни соединенија), а делуваат брзо и неретко завршуваат со смрт доколку навремено не се третираат. Начинот на експозиција кај оваа група може да биде и преку ингестија и контактно преку кожата и со инхалација. Би ги споменала и родентицидите (отровите за глодари), кои предизвикуваат одложени симптоми на пореметување во коагулацијата манифестирано со крвавења, потоа нафтата и нафтените деривати (разредувачи на лакови и др.) кои предизвикуваат оштетување на белодробното ткиво.
Во групата на многу тешки труења спаѓаат и труењата со отровни печурки (диви печурки берени во природата), посебно оние од групата на Аманита кои содржат силно токсична материја која предизвикува тешко оштетување на црниот дроб и бубрезите и резултира со бројни симптоми на акутна инсуфициенција на црниот дроб која доведува до кома и смрт. Постојат и групи на примарно неотровни печурки кои доколку подолго време не се подготват може да предизвикаат тешки труења.
Иако поретки, во детската возраст се среќаваат и труења со наркотици, дроги и психостимуланси кои, исто така, може да бидат животозагрозувачки.
Гореспоменатите се само еден дел од супстанците кои децата ги земаат најчесто ненамерно и несвесно.
