Биполарното растројство (порано познато како манијакално-депресивна болест или манијакална депресија) е доживотно нарушување на расположението и состојба на менталното здравје која предизвикува интензивни промени во расположението, енергетските нивоа, мисловните шеми и однесувањето. Овие промени можат да траат со часови, денови, недели или месеци и да ја нарушат способноста за извршување на секојдневните задачи.
Повеќето луѓе добиваат дијагноза за биполарно растројство во адолесценцијата или во зрелоста, но симптомите можат да се појават порано, во детството.
Постојат неколку видови на биполарно растројство, од кои повеќето вклучуваат манијакални и депресивни епизоди. Сепак, луѓето со биполарно растројство немаат секогаш или манијакални, или депресивни епизоди. Тие исто така доживуваат еутимија, што е релативно стабилна состојба на расположение кога се „своето вообичаено јас“.
Биполарното растројство е различно кај децата и тинејџерите отколку кај возрасните. Возрасните со биполарно растројство често имаат јасни епизоди на манија или депресија што траат една недела или подолго. Кај децата и тинејџерите, фазите можат да бидат помалку јасни, а промените од една епизода во друга можат да се случат побрзо. На пример, едно дете може да покаже периоди на смеа и глупирање, изблици на лутина и плачење без причина – сè во еден ден
Манија е состојба во која имате период на абнормално зголемено, екстремно променето расположение, емоции, енергетско ниво и активност. Луѓето со одредени видови на биполарно растројство може да доживеат хипоманија, која е полесна форма на манија.
За време на депресивна епизода, доживувате ниско или депресивно расположение и/или губење на интерес за повеќето активности, како и многу други симптоми на депресија.
Како биполарното растројство влијае на децата?
Биполарното растројство е различно кај децата и тинејџерите отколку кај возрасните. Возрасните со биполарно растројство често имаат јасни епизоди на манија или депресија што траат една недела или подолго. Кај децата и тинејџерите, фазите можат да бидат помалку јасни, а промените од една епизода во друга можат да се случат побрзо. На пример, едно дете може да покаже периоди на смеа и глупирање, изблици на лутина и плачење без причина – сè во еден ден.
Биполарното растројство е различно од типичните промени во расположението и „подемите и падовите“ низ кои поминува секое дете или тинејџер. Промените во расположението кај биполарното растројство се поекстремни, често непредизвикани и вклучуваат:
- Промени во шемите на спиење.
- Промени во енергетското ниво.
- Проблеми со фокусот и способноста за јасно размислување.
Симптомите на биполарното растројство можат да му отежнат на вашето дете да постигнува добри резултати во училиште или во комуникацијата со пријателите и членовите на семејството. Некои деца и тинејџери со биполарно растројство може да се обидат да се самоповредат или да извршат самоубиство.
Колку е често биполарното растројство кај децата?
Истражувањата покажуваат дека околу 4 % од луѓето под 18 години, вклучувајќи деца од 5 години па нагоре, имаат биполарно растројство.
За споредба, еве ги процентите на најчестите ментални здравствени состојби кај децата:
- 9.8 % од децата имаат нарушување на вниманието со хиперактивност (ADHD).
- 9.4 % од децата имаат анксиозно растројство.
- 4.4 % од децата имаат депресија.
Кои се симптомите на биполарното растројство кај децата?
За да се разбере биполарното растројство, корисно е да се знае како здравствените работници зборуваат за сериозни промени во расположението. Промените во расположението често се нарекуваат „епизоди на расположение“.
- Манијакалните епизоди опишуваат периоди кога детето се чувствува премногу возбудено и самоуверено, со многу енергија. Овие чувства можат брзо да преминат во конфузија, раздразливост и можно беснеење.
- Депресивните епизоди опишуваат периоди кога детето се чувствува многу тажно и има ниска енергија.
Децата можеби нема да имаат јасно одвоени епизоди. Наместо тоа, може да имаат „мешани“ епизоди со манијакални и депресивни симптоми. Некои деца покажуваат „брзо менување“ на епизодите, каде се менуваат од манија или хипоманија во депресија – понекогаш и во текот на истиот ден.
Знаци и симптоми на манијакални епизоди кај деца
За време на манијакална епизода, вашето дете може да:
- Биде премногу среќно, возбудено или полетно, што не е поврзано со надворешни настани.
- Има изблици на енергија и да биде премногу активно.
- Има чести тантруми или изгледа пораздразливо од вообичаено.
- Се однесува глупаво или детски во споредба со врсниците.
- Биде пркосно и деструктивно, непослушно на правила.
- Со денови да спие малку или воопшто да не спие, без да се чувствува или да изгледа уморно.
- Биде поимпулсивно и понемирно од вообичаено.
- Зборува многу брзо, не дозволувајќи другите да зборуваат.
- Лесно се деконцентрира и скока од една идеја на друга.
- Верува дека има многу нереални или грандиозни вештини и моќи и може да прави работи што другите луѓе не можат да ги прават (како, на пример, веруваа дека се главни, наместо возрасните).
- Изгледаат премногу заинтересирани или вклучени во пријатни, но ризични активности.
- Прави ризични или опасни работи со лоша проценка.
Знаци и симптоми на депресивни епизоди кај деца
За време на депресивна епизода, вашето дете може да:
- Чувствува често неиспровоцирана тага.
- Изгуби интерес за работи кои претходно му биле интересни.
- Често плаче.
- Раздразливо е.
- Има проблеми со заспивање, будење многу рано или спиење премногу.
- Има ниско ниво на енергија.
- Се изолира од пријателите и соучениците.
- Премногу е чувствително на одбивање или неуспех.
- Има проблеми со концентрација и помнење.
- Покажува слаби резултати во училиште.
- Јаде премалку или премногу.
- Зборува негативно за себе.
- Размислува или зборува за смрт и самоубиство.
- Може исто така да се жали на физички симптоми како: главоболки, болки во стомакот, болки во мускулите, замор.
Тинејџерите може поретко од возрасните да признаат дека се тажни или депресивни. Ако вашето дете покажува знаци на самоубиствени мисли, јавете се кај неговиот здравствен работник.
Што ја предизвикува биполарната болест кај децата?
Научниците сè уште не ја знаат точната причина за биполарното растројство.
Се верува дека има силна генетска компонента. Над две третини од луѓето со биполарно растројство имаат барем еден близок биолошки роднина со истата состојба. Но тоа не значи дека ако имате роднина со биполарно растројство, и вие ќе го развиете.
Биполарното растројство е доживотна состојба, па третманот е доживотна обврска. Понекогаш е потребно неколку месеци до години за да се најде најсоодветен план кој функционира најдобро за вашето дете. Иако тоа може да биде обесхрабрувачки, важно е третманот да продолжи
Истражувањата исто така покажуваат дека траума и стресни животни настани – како смрт на член од семејството или злоупотреба – може да го зголемат ризикот кај луѓето кои имаат генетска предиспозиција.
Некои деца со биполарно растројство можат да имаат физички промени во мозокот – делови од мозокот може да бидат поактивни или помалку активни од кај други деца.
Научниците моментално спроведуваат истражувања за да ја утврдат врската на овие фактори, како тие можат да помогнат во превенција и каква улога имаат во третманот.
Како се дијагностицира биполарно растројство кај децата?
За да се дијагностицира биполарно растројство, детето мора да има доживеано најмалку една епизода на манија или хипоманија (со или без депресивна епизода). За дијагноза, здравствениот работник може да користи:
- Физички преглед.
- Детална медицинска историја (симптоми, животни искуства, семејна историја).
- Медицински тестови (крвни анализи) за исклучување на други состојби.
- Ментална здравствена евалуација (од психолог или психијатар).
Често се користат и прашалници кои ги пополнуваат децата, нивните наставници и родители.
Симптомите на биполарното растројство можат да се преклопуваат со други состојби кај деца и тинејџери, како:
- ADHD.
- Нарушување на регулирање на расположението.
- Опозициско-пркосно растројство.
- Нарушување во однесувањето.
- Голема депресија.
- Анксиозни растројства.
Затоа, дијагнозата е сложена и бара внимателна проценка од искусен стручњак.
Како се третира биполарното растројство кај децата?
Во последната деценија, експертите од областа на психологијата и психијатријата ја унапредија проценката и третманот на биполарното растројство кај деца и тинејџери. Ефикасен план за третман обично вклучува комбинација од:
- Психотерапија (разговорна терапија).
- Лекови.
- Корисни животни навики (вежбање, медитација, конзистентна рутина).
- Други терапии.
Биполарното растројство е доживотна состојба, па третманот е доживотна обврска. Понекогаш е потребно неколку месеци до години за да се најде најсоодветен план кој функционира најдобро за вашето дете. Иако тоа може да биде обесхрабрувачки, важно е третманот да продолжи.
Што може да очекувате ако вашето дете има биполарно растројство?
Грижата за дете или тинејџер со биполарно растројство може да биде стресна за родителите, негувателите и семејствата. Важно е и вие да се грижите за себе. Размислете да посетите терапевт или да се консултирате со вашиот здравствен работник за групи за поддршка. Исто така, можете да разгледате семејно-фокусирана терапија. За време на овој вид терапија, вашето семејство заедно учи за биполарното растројство, техники за подобрување на комуникацијата и обука за решавање на проблеми. Наоѓањето поддршка и стратегии за справување со стресот може да ви помогне вам, на вашето дете и на вашето семејство.
Каква е прогнозата (исходот) за биполарно растројство кај децата?
Прогнозата за биполарно растројство често е лоша, освен ако не се третира правилно. Ако биполарното растројство остане нетретирано кај децата, тоа може да го отежни училиштето, односите и секојдневниот живот. Децата и тинејџерите со биполарно растројство исто така имаат зголемен ризик за:
- Престапничко однесување што може да доведе до затвор.
- Злоупотреба на алкохол и/или дрога.
- Самоубиство.
Затоа е суштински важно да побарате медицинска грижа за вашето дете ако мислите дека може да има биполарно растројство и да му помогнете да остане посветено на третманот ако навистина ја има оваа состојба.
Редовната и континуирана употреба на лекови може да помогне да се намалат епизодите на манија и депресија. Со препознавање на симптомите и предизвикувачите на овие епизоди, постои поголема шанса за ефикасен третман и пронаоѓање методи за справување кои можат да спречат долги периоди на болест, продолжени хоспитализации и самоубиство.
Може ли да се спречи биполарното растројство?
За жал, нема познат начин за спречување на биполарното растројство бидејќи научниците не ја знаат неговата точна причина. Но, важно е да ги знаете знаците и симптомите на биполарното растројство кај децата и да побарате рана интервенција ако вашето дете покажува симптоми. (Cleveland Clinic)
