ПИШУВА:
Д-р Бујар Абдиу
педијатар
♦♦♦♦♦♦♦
Имунизација: бенефит наспроти штетност
Имунизацијата претставува една од основите на здравствена заштита, факт кој сите го знаат и за кој во денешно време веќе нема сомнение. Над 3 милиони животи годишно се спасуваат само благодарение на успешно спроведена вакцинација. Затоа на ниеден човек, а посебно на ниедно дете не смее да му се ускрати користа од имунизација. За да биде успешна имунизацијата како превентивна мерка за спречување на морбидитет и морталитет, потребна е добра информираност, научна поткрепа и многу работа со родителите – советување, убедување за личната и колективна корист од имунизацијата.
Во последно време како актуелна тема, за вакцините е пишувано во бројни статии, сепак, накратко, тие се базирани на систем на активирање на мемориски клетки преку внесување на одредени антигени во организмот, без воедно да се предизвика заболување. Се смета дека вакцините претставуваат најефективна и најефикасна мерка за спречување на појава и ширење на инфективни болести. Повеќето од нив го штитат телото со години, а некои од нив е потребно почесто да се усовршуваат поради мутирање на вирусите (пример: вакцина за грип).
Во последните неколку години кај нас, но и во други држави од развиениот свет, под притисок на несовесна, научно непоткрепена кампања на одредени нестручни индивидуи и разни групации се појавија многу дилеми околу безбедноста и потребата од вакцинација. Најголема антикампања се води против ММР-вакцината, посебно нејзиното поврзување со зголемениот број на деца со аутизам
Во РМ задолжителни со закон се следните вакцини: BCG, Hepatit B, DiTePer, HIB, IPV (polio) MRP и HPV. Заштитата која се добива со вакцинирање не е 100%, но и доколку детето се разболи, клиничката слика ќе биде многу полесна отколку кај невакцинираните. Освен лична заштита од тешки заразни заболувања, вакцинацијата создава и т.н. колективен имунитет кој се добива со опфатеност на најмалку 95% од населението со вакцинација. Тој колективен имунитет нè штити од појава и ширење на епидемии.
Низ историјата познати се бројни епидемии на заразни болести со голем број на жртви, посебно деца. По воведување на вакцинацијата како основа на превенцијата во здравствениот систем, во денешно време најголем дел од тие болести се заборавени или искоренети, а останатите се со многу мала инциденца. Ова во голема мера придонесе до тоа да народот заборави на времето кога епидемиите од истите заразни болести за кои денес постојат вакцини коселе по цели семејства, пустошеле села и градови.
Над 3 милиони животи годишно се спасуваат само благодарение на успешно спроведена вакцинација. Затоа на ниеден човек, а посебно на ниедно дете не смее да му се ускрати користа од имунизација
Во последните неколку години кај нас, но и во други држави од развиениот свет, под притисок на несовесна, научно непоткрепена кампања на одредени нестручни индивидуи и разни групации се појавија многу дилеми околу безбедноста и потребата од вакцинација. Најголема антикампања се води против ММР-вакцината, посебно нејзиното поврзување со зголемениот број на деца со аутизам. За жал, нивниот повик имаше прилично голем одѕив кај населението и што е неочекувано, најмногу во интелектуалните кругови и урбаните средини. Вредно е да се спомене дека последната студија во Данска работена на 657,461 деца (од 1999-2010 год. со 10-годишен follow- up) докажа дека нема поврзаност мегу ММР вакцината и аутизмот.
За да биде успешна имунизацијата како превентивна мерка за спречување на морбидитет и морталитет, потребна е добра информираност, научна поткрепа и многу работа со родителите – советување, убедување за личната и колективна корист од имунизацијата
Пред 1963 год. кога за првпат е воведена вакцината за морбили, скоро секое дете се разболувало од морбили. Околу 135 милиони луѓе годишно се разболувале, а не така мал број од нив им подлегнувале на компликациите. Во нашата земја вакцината за морбили е воведена во 1972 год., а за паротит и рубеола во 1982 година (како тровалентна вакцина ММР), кога е воведена и втората доза на вакцина за морбили. Пред воведувањето на вакцините просечниот број на заболени од морбили во Македонија бил околу 10 000 годишно, за да бројката во 2017 год. била само 19, паротитис околу 6 000 годишно пред вакцинирање, 2017 год. само 32 случаи, а рубеола не е запишан ниеден случај. Во нашата земја тој опфат беше и главниот услов за борбата против појавата на епидемии се до 2018 година.
Според податоците од Институтот за јавно здравје во 2017 опфатот на вакцинација за ММР (морбили, рубеола и паротитис) е паднат под 83 %. Како што и се очекуваше набрзо по пад на колективниот имунитет дојде до појава на епидемија на морбили, која е прогласена во декември 2018 год. за град Скопје, а 2 месеца подоцна и на територијата на цела држава. Епидемијата се уште трае и до 16.05.2019 год. пријавени се вкупно 1524 случаи на заболени од морбили, со инциденца 73.7/100000. Најголем број се пријавени во Скопје 882, следуваат Куманово со 183, Тетово – 129 случаи, Струга – 106 итн. Според вакциналниот статус 74.5% од заболените се невакцинирани или со непознат вакцинален статус. Кај 238 (16.2%) заболени се регистрирани компликации, со предоминација на компликации кај деца од 0-4 годишна возраст. За жал, досега однесе и четири животи на деца и бебиња на возраст под прагот за вакцинација или деца со коморбидитет.
За да го разбереме бенефитот од вакцинирањето од една страна и последиците по општеството и по колективното здравје од невакцинирањето од друга страна, хипотетички е земена држава со 10 мил. деца. Доколку ниедно од нив не се вакцинира, според статистички податоци 9.8 мил. ќе добијат морбили, од нив 800 илјади ќе имаат дијареја со ризик од дехидрација, 700 илјади ќе развијат отит со ризик од оштетување на слух, 600 илјади ќе завршат со пневмонија (со околу 12 илјади летален исход), 10 илјади ќе добијат енцефалит. Сумарно од 10 мил. деца, статистички 2,5 мил. ќе имаат сериозни ефекти од морбили со околу 20 илјади смртни случаи. Освен тоа најголемиот дел од разболените ќе имаат оштетен имун систем, и со тоа ќе бидат подложни на други опасни болести.
Од друга страна, доколку сите овие 10 мил. се вакцинираат (или прагот на вакцинирање е над 95%), од нив вакцинална реакција статистички ќе имаат: 1 милион фебрилност, ½ милион ќе пројават осип на кожа, околу 100 деца може да имаат посериозна алергиска реакција, 10 може да добијат orchit, а 10 од нив енцефалит.
Последната студија во Данска работена на 657,461 деца (од 1999-2010 год. со 10-годишен follow-up) докажа дека нема поврзаност меѓу ММР вакцината и аутизмот
Сумарно кажано, вакцините не се 100% сигурни ниту 100% спречуваат од заболување, тие може да имаат несакани ефекти, но истите се многу ретки и незначителни во споредба со бенефитот од нивната примена. Впрочем секој лек и секој препарат што се внесува во организмот, може да има несакани ефекти, па дури и најмногу употребуваните лекови, што никогаш не е тема на дискусија ниту некој ја оспорува нивната употреба која може да доведе дури и до летален исход. Вакцините во значителна мера, и тоа научно и статистички докажано го намалуваат ризикот од смрт или други трајни последици од заразни болести. Затоа е многу важно постигнување на праг на вакцинирање над 95%, за постигнувањето на задоволителен колективен имунитет, со што ќе се заштитат освен другите, посебно и децата на возраст неподложна на вакцинација, како и децата со нарушен имунитет кои се и најосетливите и воедно најмногу страдаат за време на епидемии.
