ПИШУВА: Д-р Љуљзим Агаи
неврохирург
♦♦♦♦♦♦♦
Хидроцефалусот е патолошка состојба при која мозокот има вишок на вода. Впрочем, и самиот израз, ако ги разложиме грчките зборови ХИДРОС – вода и КЕФАЛОС – глава, значи ВОДЕНА ГЛАВА.
За да се разбере подобро од каде овој вишок на вода во мозокот, мора да знаеме дека во самиот мозок има посебни мали простори наречени комори, кои се исполнети со бистра и проѕирна течност која се нарекува ликвор (на латински – течност). Ликворот се создава од посебни клетки во коморите, ги исполнува истите и непрестајно кружи во овие простори кои се поврзани преку тесни канали, понатаму непречено циркулира околу мозокот и ʼрбетниот мозок, создавајќи една мека заштита на овие нежни и осетливи структури. Освен тоа ликворот има и други корисни функции за здравјето на мозокот. На крај од својот пат, ликворот се влева во крвотокот.
Создавањето, течењето како и отстранувањето на оваа течност од мозокот е сложен процес. При одредени болести овој процес е нарушен (било поради попречување на слободната циркулација на ликворот, или негова недоволна апсорпција), поради што се создава вишок на ликвор во мозокот. При тоа мозочните комори, исполнети со вишок на течност, се шират и вршат притисок од внатрешноста на мозокот. При нелечени состојби коморите можат толку да се рашират, што заземаат голем дел од просторот што му припаѓа на мозокот, сведувајќи го истиот на тенка и нефункционална структура.
Ако не се лекува, хидроцефалусот води кон оштетување на мозокот, сериозни нарушувања на неговата функција, дури и до смрт.
Вродениот (конгенитален) хидроцефалус е обично последица на стеноза (стеснување) на еден дел од патиштата за циркулација на ликворот (акведуктот на Силвиус), честопати придружен со неправилно затворање на ʼрбетот (спина бифида)
Начинот на кој се манифестира оваа болест зависи од возраста на болниот:
- Кај најмалите деца черепот е во фаза на развој и коските на истиот не се споени. Оваа еластичност на главата овозможува истата да се шири под влијание на внатрешниот притисок. При тоа главата се зголемува, што лесно се воочува од родителите и околината и токму ова зголемување на главата на бебето е причина за барање на лекарска помош.
- Кај повозрасните деца черепот е веќе развиен, коските се цврсти и споени и истите не можат да се шират. Кај овие деца притисокот во главата, создаден од водата, предизвикува главоболки, мачнини и повраќања. Во понатамошниот развој на болеста може да има пореметување на развојот, дупло гледање, можни се епилептични напади и слабост на рацете и нозете, потешкотии со говорот.
Што може да е причина за настанување на хидроцефалусот?
- Вродениот (конгенитален) хидроцефалус е обично последица на стеноза (стеснување) на еден дел од патиштата за циркулација на ликворот (акведуктот на Силвиус), честопати придружен со неправилно затворање на ʼрбетот (спина бифида);
- Стекнатиот хидроцефалус може да настане како последица на крвавење во мозокот, после воспаление на мозочните обвивки (менингит), но и при мозочни тумори кои вршат притисок врз мозочните комори;
- Кај одреден број на случаи не може да се одреди причината (идиопатски хидроцефалус).
Кои се знаците за хидроцефалус?
Мало дете со хидроцефалус може лесно да се препознае поради големината на главата која е поголема од вообичаено. Коските се тенки, фонтанелата е широка и напната. Во поизразените случаеви може да дојде до појава на повраќања, поспаност, континуирана вознемиреност.
Лекувањето на децата со хидроцефалус бара посебно внимание, посветеност, упорност и професионалност. Родителите на овие деца се посебно едуцирани за да ги препознаат знаците на влошување на болеста на нивните деца, што е мошне битно за да се започнува лекувањето на време
Кај поголемите деца со хидроцефалус, главата не може да се шири поради фактот што коските на черепот се веќе цврсто споени. Затоа внатрешниот притисок предизвикува појава на главоболка, повраќања, поспаност, можни епилептични напади, слабост на рацете и/или на нозете, дупло гледање, потешкотии со рамнотежата итн.
Откако ќе се постави клиничко сомнение за хидроцефалус, дијагнозата треба да се потврди со радиолошки иследувања: преглед со ултразвук кај малите деца, компјутеризирана томографија и магнетна резонанца на мозокот. Врз основа на овие снимања се проценува состојбата на мозокот и се планира лекувањето.
Лекувањето е хируршко, и се подготвува во зависност од причината. Класично лекување е тоа со поставување на шант, односно поставување на тенко цевче во мозочната комора, истото се поврзува преку посебен механизам со друго цевче за да се отстрани вишокот вода од мозокот во друг дел од телото (обично во стомакот).
Извесен број на случаи можат да се лекуваат со ендоскопска техника, каде што со минимално инвазивна постапка се отстрануваат блокадите кои ја попречуваат циркулацијата на ликворот.
Во тие случаи каде што туморот е причина за појава на хидроцефалусот, хируршкото лекување се ориентира кон отстранување на истиот.
Лекувањето на децата со хидроцефалус бара посебно внимание, посветеност, упорност и професионалност. Родителите на овие деца се посебно едуцирани за да ги препознаат знаците на влошување на болеста на нивните деца, што е мошне битно за да се започнува лекувањето на време.
Ако е болеста препознаена и лекувана на време, овие деца можат да живеат нормален живот.
Повеќе од истиот автор, д-р Љуљзим Агаи:
Доколку детето при пад на глава имало загуба на свеста, не престанува да плаче, повраќа неколку пати и не се буди лесно, треба да се побара лекарска помош
