ПИШУВА:
Д-р Звезда Спасовска
специјалист педијатар
♦♦♦♦♦♦♦
ПРОМЕНИ НА ЈАЗИКОТ
Јазикот е еден од најискористените органи во човековиот организам. Искористен e во секојдневното зборување, јадење, свирење, пеење и сл. Лесно видлив при секојдневното одржување на хигиената поради неговата позиционираност, со што овозможува лесна достапност и следење на неговиот изглед и рано воочување на евентуалните промени на неговиот изглед во однос на формата, промена на бојата, присуство на налепи, промена на папилите и слично. Јазикот, освен што учествува во џвакањето и мешањето на храната, е одговорен за артикулација на говорот и е сетило за вкус. Со папилите присутни на неговата површина овозможува разликување на четири вкусови: солено, слатко, кисело и горчливо.
Од особена важност е препознавање, поточно разликување на бактериските од вирусните инфекции во усната празнина, како не би се започнувал антибиотски третман кога не е потребен
Нормалниот јазик e со розева пребоеност, без траги од притисок од забите, со континуирани рабови, рамномерно распоредени папили, со сјајна површина добиена од влажноста од нормалното и рамномерно лачење на плунката.
Промените на јазикот можат да укажат на некои заболувања кои се случуваат во усната празнина или во целиот организам. Благодарение на неговата лесна видливост може да помогне во рана дијагностика и понатамошен третман.
ГЕОГРАФСКИ ЈАЗИК
Една од најчестите промени која се јавува кај децата е географскиот јазик. Се карактеризира со појава на округли или овални промени најчесто со неправилна форма кои се црвеникави и со избришани папили.
Се појавуваат периодично, односно се појавуваат и губат, и можат да мигрираат. Нивната појава е поврзана со посериозни настинки, алергии, локални иритации, гастроинтестинални нарушувања. Најчесто се безболни, ретко може да бидат пропратени со печење и болка особено при исхрана. Терапија не е потребна бидејќи промените спонтано исчезнуваат после некое време.
ПРОМЕНИ НА ЈАЗИКОТ ПРИ ИНФЕКЦИИ
Чести се и промени на јазикот при инфекции кои ја зафаќаат усната празнина. Најчести предизвикувачи се вирусните, бактериските и поретко габичните инфекции. Од вирусите се вбројуваат аденовирусите, ентеровирусите, вирусот предизвикувач на инфективна мононуклеоза, додека од бактериите најчести се стрептококите, предизвикувачи на гнојна ангина, на шарлах, како и предизвикувачите на дифтерија. Од особена важност е препознавање, поточно разликување на бактериските од вирусните инфекции во усната празнина, како не би се започнувал антибиотски третман кога не е потребен.
При воспалителни промени во усната празнина јазикот ја губи својата влажност, најчесто поради принудно дишење преку уста поради опструкција и затнатост на носот, како и поради покачената температура пропратена со забрзано дишење. Станува обложен со белузлави наслаги кои кај вирусните инфекции ги препокриваат страните, додека централниот дел е розеникав, додека кај бактериските е препокриен целиот јазик вклучувајќи ја и средината. Специфична е промената на бојата на јазикот при инфекција со бета хемолитичен стрептокок кој предизвикува шарлах, при што јазикот добива типична боја како малина.
При инфекција од ентеровируси од групата на Коксаки вируси јазикот е честопати опсипан со ситни везикули, кои се сретнуваат и околу устата, носот, рацете и стапалата.
Од габичните инфекции најчеста е кандидијазата наречена соор, бел јазик. Најчесто се јавува кај доенчиња и постари лица, се јавува и кај лицата со намален имунолошки систем. Кандидијазата е честа и кај лица со дијабет, кај пациентите со астма кои вдишуваат стероиди преку инхалација. Не ретко се појавува и после примањето на антибиотици. Неопходно е покрај користење на препарати како нистатинот и локална тоалета – чистење за да се отстранат наслагите.
Честа појава кај јазикот е и краток френулум – скратена подјазична ресичка, односно анкилоглосија, која може да прави проблем при доењето поради неможност бебето да го подигне јазикот и да направи добар вакум при цицање што го отежнува неговото хранење, и подоцна при развојот на говорот
ХАНТЕРОВ ГЛОСИТ
Црвен јазик со нарушен осет за вкус, како и типично жарење на јазикот со изразена сјајност може да укажува на недостаток на витамини и тоа од групата на Б–витамините (Б -12) како и фолната киселина. Се нарекува Хантеров глосит. При недостиг на железо, односно анемија секако е засегнат и јазикот кој станува мазен и сјаен, кој во комбинација со ангуларен хеилит, односно воспалување на аглите на усните пропратено со болка при отворање на устата е многу типичен за железо–дефицитна анемија.
Од габичните инфекции најчеста е кандидијазата наречена соор, бел јазик. Најчесто се јавува кај доенчиња и постари лица, се јавува и кај лицата со намален имунолошки систем. Кандидијазата е честа и кај лица со дијабет, кај пациентите со астма кои вдишуваат стероиди преку инхалација. Не ретко се појавува и после примањето на антибиотици
БЕЛУЗЛАВИ ПРОМЕНИ, НО И ЦРНО ПРЕБОЈУВАЊЕ НА ЈАЗИКОТ
Кај повозрасните деца се сретнуваат белузлави промени, но и црно пребојување на јазикот. Леукоплакија е состојба кога папилите во усната празнина растат што доведува до појава на бели плаки на јазикот и усната празнина. Се појавува во случаи кога јазикот е иритиран, најчесто при употреба на цигари.
Додека при црно пребоениот јазик се зголемени филиформни папили локализирани на средишниот дел на коренот на јазикот. Зголемените папили може да бидат долги до 1 см и наликуваат на влакна од четка. Во папилата се депонира пигмент од бактерии и тие добиваат темна боја. Често се сретнува при алергија, лоши навики, локална апликација на антибиотици и дијабет. Не предизвикува посебни симптоми, терапија не е потребна, бидејќи промените се самолимитирачки.
При воспалителни промени во усната празнина јазикот ја губи својата влажност, најчесто поради принудно дишење преку уста поради опструкција и затнатост на носот, како и поради покачената температура пропратена со забрзано дишење. Станува обложен со белузлави наслаги кои кај вирусните инфекции ги препокриваат страните, додека централниот дел е розеникав, додека кај бактериските е препокриен целиот јазик вклучувајќи ја и средината
БОЈА НА ЈАЗИКОТ
Бојата на јазикот е многу значајна. Јазик кој има силно црвена боја пропратен со црвени и испукани усни заедно може да укаже и на т.н. Кавасаки синдром кој се јавува најчесто кај помалите деца до 5 години и е сериозно системско заболување кое бара брз третман.
Ливиден, односно модреникав јазик укажува на недостиг на кислород или застој, за кој треба брзо да се побара причината. Зеленикав јазик е знак за интоксикација односно труење, што исто така бара итен третман.
КРАТОК ФРЕНУЛУМ
Честа појава кај јазикот е и краток френулум – скратена подјазична ресичка, односно анкилоглосија, која може да прави проблем при доењето поради неможност бебето да го подигне јазикот и да направи добар вакум при цицање што го отежнува неговото хранење, и подоцна при развојот на говорот исто поради ограничена подвижност на јазикот постои неможност за правилно изговарање на одредени согласки. Во некои случаи состојбата се решава сама со спонтано пукање на ресичката. Ако тоа не се случи се прави едноставна интервенција со пресекување на ресичката.
