Постојат прашања кои многу често се поставуваат кога станува збор за генетиката. Едно од нив е човечката висина и начинот на кој таа се наследува. Ајде накратко да се потсетиме на основите на генетиката и да видиме како експертите го објаснуваат тоа.
Дали детето на еден висок и еден низок родител ќе биде со средна висина?
Воопшто земено – да. Висината на детето може приближно да се пресмета со тоа што ќе се земе просечната висина на двата родителя, па ќе се додадат околу пет сантиметри за момчиња, односно ќе се одземат пет сантиметри за девојчиња.
Не е изненадување што двајца високи родители најчесто имаат високо дете, а пониските родители – пониско дете. Но, овие правила не важат секогаш. Висината е полигенска особина, што значи дека е контролирана од голем број гени, а на неа влијаат и надворешни фактори. На пример, несоодветната исхрана може да го спречи детето да го достигне својот целосен потенцијал за раст.
„Ќе видите деца кои отстапуваат од оваа формула во двете насоки“, вели д-р Џоан Бофман, потпретседателка на Друштвото за хумана генетика. „Двајца родители со просечна висина можат да имаат дете со кошаркарска висина или, пак, подпросечна висина.“
Дали телесната тежина и здравствените состојби поврзани со неа се наследуваат?
Многу родители се грижат дали нивните деца ќе имаат слични предизвици со телесната тежина. Некои семејства навистина имаат поголема веројатност за вакви состојби.
„Долго време забележуваме дека родителите со поголема телесна тежина често имаат и деца со поголема телесна тежина, а денес знаеме дека постојат гени кои можат да влијаат на тоа“, вели Кејт Гарбер, докторка на науки и раководителка на едукацијата на Одделот за хумана генетика на Медицинскиот факултет при Универзитетот Емори.
Таа објаснува дека дете кое ќе ја наследи одредена генетска варијанта од двата родителя може, во просек, да има неколку килограми повеќе во споредба со некој што ја нема таа комбинација. Сепак, тоа не значи дека детето автоматски ќе има здравствен проблем – тоа е само еден од многуте генетски фактори кои сè уште се истражуваат.
Ова не значи дека на едно семејство му е „судено“ да има вакви предизвици. „Телесната тежина е резултат на повеќе фактори – и генетиката и начинот на живот имаат улога“, вели Трибл. „Иако гените сè уште се предмет на истражување, здравите животни навики имаат огромно значење. Редовното движење и балансираната исхрана се особено важни, вклучително и за време на бременоста.“
Како се наследуваат дупчињата на образите и другите физички карактеристики?
Дупчињата на образите се сметаат за едно од најсимпатичните физички обележја. Ако ги имате, можеби се прашувате дали и вашето дете ќе ги наследи.
Ако еден од родителите или некој близок во семејството има дупчиња, постои поголема веројатност и детето да ги има. „Дупчињата на образите се сметаат за доминантна особина, што значи дека е доволно само еден родител да ја има за да може да се пренесе“, објаснува д-р Трибл, раководител на едукацијата во Генетскиот центар Гринвуд.
Слично е и со други карактеристики како пеги, дупче на брадата, чуперок или специфичен раст на косата, виткање на јазикот и други мали физички особености – тие често лесно се наследуваат.
Секако, не можеме да избереме што точно ќе се најде во „генетскиот пакет“. „Понекогаш, кога проценуваме деца со необични физички карактеристики, како специфична форма на ушите или влакна на прстите, се покажува дека тоа едноставно е нешто што постои во семејството“, вели д-р Барбара Бартон, раководителка на клиника на одделот за генетика и вродени нарушувања во Детската меморијална болница во Чикаго.
