ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Покачена телесна температура во детската возраст е една од оние состојби, кои за родителите претставуваат извор на страв и неизвесност. Неретко се случува детето да „гори“ среде ноќ, ситуација која „вади од памет“, а драматичноста ескалира колку што е детето помало. Место за паника – нема, апелираат докторите. „Вознемиреноста е присутна кај сите, но оправдана е доколку станува збор за многу висока телесна температура која трае повеќе денови без други видливи знаци за болест, а не неколку часа“, објаснува асс. д-р Весна Мицевска, специјалист педијатар. Како треба родителите да се однесуваат во миговите на потврдена покачена телесна температура кај своето дете, треба ли веднаш да трчаат на лекар и што доколку температурата се јавува кај новороденче (до 28 дена старост)? Треба ли сами да се обидуваат да ја намалат во домашни услови, како да го сторат тоа и кои се ситуации бараат неодложна посета на здравствена установа? Одговорите на овие, но и други прашања на тема фебрилност во детската возраст, следуваат подолу во интервјуто со асс. д-р Мицевска.
Покачена телесна температура е состојба од која најмногу стравуваат родителите, особено во првите години од животот на детето. Што всушност претставува фебрилноста и кои се најчестите причини поради кои се јавува?
Асс. д-р Мицевска: Нормална телесна температура е до 37 °C. Секоја температура којашто е над 37 °C е покачена телесна температура со тоа што до 37,8 °C се вели дека е субфебрилна состојба, додека онаа повисока од 37,8 °C е фебрилна состојба.
Покачената телесна температура, заедно со уште неколку други состојби предизвикува најголема вознемиреност кај родителите. Најчестите причини за нејзино покачување се инфекциите, и тоа во најголем дел се вирусни, а во помал број и бактериските инфекции. Воопшто во детската возраст вирусните инфекции се многу почести од бактериските и затоа ги сметаме и за најчести причинители за покачена телесна температура. Вознемиреноста е присутна кај сите, но оправдана е доколку станува збор за многу висока телесна температура која трае повеќе денови без други видливи знаци за болест, а не неколку часа.
Во новороденачката возраст покачената телесна температура е аларм! Не треба да се занемари, туку треба веднаш да се посети медицинска установа. Неодложно!
Како правилно се мери температура кај детето?
Асс. д-р Мицевска: Телесната температура правилно се мери со топломер на телото на детето, но не во газето – ректално, како што знаат некои родители, туку под аксилата, аксиларно, или народно кажано, под пазувите. Топломерот се држи под пазувата најмалку пет минути. Најчесто за таа намена се користат живиниот и дигиталниот топломер. Постојат и други типови на топломери кои се неконтактни на база на инфрацрвени зраци, како и контактни, но дигиталниот и живиниот се најпрактични и најпрецизни. Во моментот на мерење на температурата некогаш има отпор кај децата, не можат да останат мирни доволно долго, па од тој аспект можеби е попрактичен оној топломер кој за најкратко време би ја измерил температурата, како што е дигиталниот топломер.
Кои се првите чекори кои треба да ги преземат родителите откако ќе констатираат покачена температура кај детето? Дали треба веднаш, среде ноќ да се трча на дежурен лекар?
Асс. д-р Мицевска: Апсолутно не. Прво и основно е ако се посомневаат дека детето има температура, да ја измерат. Прво да ја докажат, а не да се водат според чувството на топлина при допир со рака. Доколку истата е навистина покачена, и тоа над 38,5 °C треба да се даде антипиретик. Доколку е под 38,5 °C не се дава никакво средство против температура. Се чека дали таа ќе падне спонтано или ќе се качи во граници кога се препорачува да се даде антипиретик. Се обидуваме прво да ја намалиме температурата со антипиретик, со ладење – расоблекување или туширање со млака вода, поење со течности, повеќе од вообичаено. Покачената телесна температура сама по себе не е аларм за веднаш да се оди на лекар.
Кои состојби на зголемена телесна температура бараат посебно внимание и третман? Кога е време за посета на лекар?
Асс. д-р Мицевска: Доколку температурата е повисока, се движи над 39 °C или 40 °C и трае повеќе од 24-48 часа без ефикасност во домашното справување со истата, особено ако е пропратена со губење на течности во смисла на повраќање или пак појава на течни столици, каде што постои реална можност за дехидрација, тогаш треба да се посети лекар.
Децата коишто се склони да направат грчеви при покачена температура (фебрилни конвулзии), кај нив важат малку поинакви препораки, коишто родителите доколку веќе децата имале такви грчеви, ги знаат, би требало да се придржуваат кон тие мерки и да посетат лекар.
Грчевите при покачена температура се јавуваат кај деца под 5 годишна возраст, како резултат на незрелост и склоност на централниот нервен систем да реагира на покачена телесна температура со ваков тип на реакција односно со појава на фебрилни конвулзии
Не е правило дека секоја покачена телесна температура резултира со фебрилни конвулзии, далеку од тоа. Но, на што се должат фебрилните конвулзии кај децата, дали постои склоност на организмот кон грчеви?
Асс. д-р Мицевска: Не секое дете со покачена телесна температура ќе развие фебрилни конвулзии. Дете кое е склоно да направи фебрилни конвулзии, тие ќе ги развие во фаза на качување на температурата, некогаш можеби и на 37,5 – 38 °C и во фаза на нејзино нагло спуштање. Ако детето има 40 °C температура, даден е антипиретик или е настанато нагло паѓање на температурата поради друг тип на ладење, наглиот пад на температурата, исто така, може да биде еден од тригерите за појава на фебрилни конвулзии. Грчевите при покачена температура се јавуваат кај деца под 5 годишна возраст, како резултат на незрелост и склоност на централниот нервен систем да реагира на покачена телесна температура со ваков тип на реакција односно со појава на фебрилни конвулзии.
Сликата на појава на фебрилни конвулзии, особено доколку се случува првпат, изгледа драматично. Оние родители кои веќе се соочиле со грчевите знаат како да се справат, но што е со родителите кои првпат ќе се најдат во ваква ситуација… Како да реагираат?
Асс. д-р Мицевска: Кога првпат се појавуваат конвулзиите она што треба да се направи е да се сврти детето настрана и доколку родителите имаат лек за ректална употреба – супозиторија (чепче) дијазепам, да го дадат или доколку немаат да се упатат до најблиската медицинска установа или да повикаат брза помош. Она што се препорачува да НЕ се прави, а честопати се прави е манипулација со устата и јазикот со цел детето да не се задуши. Положба која превенира задушување во домашни услови е ставање на детето настрана.
Превентивното давањето на антипиретик не е оправдано. Антипиретикот дејствува само тогаш кога имаме покачена телесна температура. Најчесто температурата после примена вакцина е една од очекуваните реакции, и се покачува во рамките на онаа вредност за која ние и онака не препорачуваме антипиретик, до 38,5 °C. Превентивно давање на антипиретик е неоправдано не само после примена вакцина, туку и при настинка за „случајно“ детето да не качи температура
Она што би сакала да потенцираме е дека фебрилност кај новороденчиња до 28 дена старост мора неодложно да биде третирана на лекар. Што би им порачале на родителите?
Асс. д-р Мицевска: Во новороденачката возраст покачената телесна температура е аларм! Не треба да се занемари, туку треба веднаш да се посети медицинска установа. Неодложно! Во оваа возраст постои еден се уште недоволно зрел терморегулационен центар. Малите бебиња се склони да се прегреат и изладат, не реагираат термостабилно. Има ситуации во коишто благо покачената телесна температура е резултат на прегревање од премногу облека или прегревање на просторијата во која престојува бебето. И обратно, ако ги оставиме во недоволно загреана просторија и слабо облечени, тие ќе ја намалат својата телесна температура.
Сепак, тоа не треба да биде првата мисла при покачена телесна температура кај новородено, дека бебето е прегреано. Постои мала веројатност температурата да е од прегревање и секогаш покачената телесна температура кај новороденото е доволен знак родителот веднаш да го однесе на лекар.
Голем број на родители превентивно им даваат антипиретик на децата после примена вакцина. Дали постапуваат исправно?
Асс. д-р Мицевска: Превентивното давањето на антипиретик не е оправдано. Антипиретикот дејствува само тогаш кога имаме покачена телесна температура. Најчесто температурата после примена вакцина е една од очекуваните реакции, и се покачува во рамките на онаа вредност за која ние и онака не препорачуваме антипиретик, до 38,5 °C. Токму затоа антипиретикот не се препорачува и не е оправдан ако се дава превентивно во ниту една ситуација. Превентивно давање на антипиретик е неоправдано не само после примена вакцина, туку и при настинка за „случајно“ детето да не качи температура.
