ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
17НОЕМВРИ Е СВЕТСКИ ДЕН НА ПРЕДВРЕМЕНО РОДЕНИТЕ ДЕЦА, кој се одбележува глобално со цел подигање на свеста за предвременото породување што воедно е и прв чекор за негово сузбивање. „Веќе се дефинирани одредени ризик фактори поврзани со предвременото породување, при што се мисли на спонтаното предвремено породување, а во кои спаѓаат демографските карактеристики на пациентката, бихејвиоралните фактори, вродената цервикална слабост, цервикалната траума (киретажите и оперативните зафати на грлото на матката како конизација), гениталните инфекции, прекумерната дистензија на матката, како и неколку аспекти од акушерската историја на пациентката меѓу кои најголемо значење има претходното предвремено породување“, објаснува доц. д-р Игор Самарџиски, раководител на одд. Перипартална интензивна нега, ЈЗУ Универзитетска клиника за гинекологија и акушерство, Медицински факултет – Скопје.
Што всушност претставува предвременото раѓање, колку е често и кои се знаците кои укажуваат дека бебето доаѓа пред предвидениот термин?
Доц. д-р Самарџиски: Предвременото раѓање означува породување пред наполнети 37 гестациски недели од бременоста. Стапката на предвремени породувања на глобално ниво достигнува 12 проценти од вкупниот број на породувања, што значи дека најмалку една од десет бремености ќе биде завршена пред комплетирањето на 37-та гестациска недела. Предвременото породување претставува водечка причина за неонаталниот морбидитет и морталитет. Симптомите кои пациентката ги чувствува и поради кои најчесто се јавува кај својот гинеколог – акушер, а кои можат да укажат на заканувачко предвремено породување се грчеви во стомакот слични на менструалните, слаби ирегуларни по карактер или пак јаки и регуларни болки во стомакот односно т.н. трудови, болка во долниот дел од ‘рбетот, чувство на притисок во вагината и карличното дно, потоа вагинално истекување на мукус кој може да биде серозен односно провиден, розеникав или сукрвичав, како и т.н. спотинг, односно светло крвавење од гениталиите на трудницата.
Симптомите кои пациентката ги чувствува и поради кои најчесто се јавува кај својот гинеколог – акушер, а кои можат да укажат на заканувачко предвремено породување се грчеви во стомакот слични на менструалните, слаби ирегуларни по карактер или пак јаки и регуларни болки во стомакот односно т.н. трудови, болка во долниот дел од ‘рбетот, чувство на притисок во вагината и карличното дно, потоа вагинално истекување на мукус кој може да биде серозен односно провиден, розеникав или сукрвичав, како и т.н. спотинг, односно светло крвавење од гениталиите на трудницата
Што го предизвикува предвременото породување и дали постојат работи кои го зголемуваат ризикот од рано породување? Дали жените кои имаат повеќеплодова бременост или оние кои веќе родиле прематурче се изложени на поголем ризик? И колку возраста на мајката игра улога?
Доц. д-р Самарџиски: Причините за предвременото породување, до ден денес не се докрај познати и науката се уште бара одговори на прашањата како, зошто и кај која категорија на трудници доаѓа до предвремено породување.
Веќе се дефинирани одредени ризик фактори поврзани со предвременото породување, при што се мисли на спонтаното предвремено породување, а во кои спаѓаат демографските карактеристики на пациентката, бихејвиоралните фактори, вродената цервикална слабост, цервикалната траума (киретажите и оперативните зафати на грлото на матката како конизација), гениталните инфекции, прекумерната дистензија на матката, како и неколку аспекти од акушерската историја на пациентката меѓу кои најголемо значење има претходното предвремено породување. Демографските карактеристики поврзани со предвремено породување се мајчината возраст под 17 и над 40 години, нискиот социоекономски статус и ниската телесна тежина пред бременоста. Податокот пак за претходно предвремено породување веднаш ја категоризира трудницата во високоризичната категорија. Од сите постоечки и досега познати ризик фактори, позитивната акушерска анамнеза за предвремено породување претставува најголем ризик за повторно предвремено породување. Прикажано со бројки, доколку базичниот ризик кај општата популација бремени изнесува 10 до 12 %, кај пациентка со 1, 2 или 3 последователни предвремени породувања, ваквата стапка се покачува на 15 %, 30 % и 45 % соодветно. Етиолошки, гениталните инфекции се нашироко поврзувани со предвременото породување. Неоткриените и нелекуваните инфекции на вагината и грлото на матката водат до отпочнување на процеси на размекнување, скратување и отворање на грлото на матката, што често води до предвремено породување. Но, и во ваквите состојби на присутни генитални инфекции, се уште не е докрај јасно кој е директниот причинител, бидејќи не сите жени со генитални инфекции се пораѓаат предвремено, а и не сите жени со предвремено породување имаат докажана генитална инфекција.
Бременоста, како и нејзиното планирање, пак, претставуваат една од најубавите фази во животот на жената, па оттука и уживањето во истото треба да биде поголемо од грижата за можните компликации. Затоа препорачувам секоја жена која е бремена или планира бременост сите чекори низ патешествието на забременување и бременост да ги презема во координација, поддршка и водење од страна на медицински лица односно во случајов со својот матичен гинеколог-акушер
Повеќеплодовата бременост е состојба на прекумерно растегнување на матката поради поголемата содржина (два,три или повеќе фетуси), слично како кај состојбите со зголемена количина на околуплодова вода односно полихидрамнион, што пак ги активира инаку физиолошките процеси на отпочнување на активност на мускулниот ѕид на матката, што води до контракции, кои можат да доведат до предвремено породување.
Предвременото раѓање може да биде предизвикано и од одредени медицински состојби на мајката, како што е на пример прееклампсија. При кои други состојби се индицира породување пред термин?
Доц. д-р Самарџиски: Точно така. Прееклампсијата и уште неколку други акушерски состојби, поточно нарушувања на бременоста или т.н. патолошка бременост, може да бидат причина за индицирано (неопходно) предвремено породување. Во таа група на состојби освен прееклампсијата спаѓаат и интраутериното заостанување на растот и развојот на фетусот, лошо контролирана шеќерна болест (дијабетес мелитус) во бременоста, намалената количина на околуплодова вода, веќе спомната повеќеплодовата бременост, предпородилните крвавења поврзани со абнормално всадување или одлепување на постелката и уште бројни други состојби кај кои од интерес или на мајката или на фетусот е завршување на бременоста пред полни 37 гестациски недели. Притоа предвремените породувања во ваквите состојби можат да бидат планирани, но и да се појави потреба од итно завршување на бременоста било тоа да е поради добросостојба на мајката (на пр., тешки форми на хипертензија, рефрактерна терапија, која може да доведе до екламптичен напад кај мајката) или фетусот (тежок застој во растот кој може да заврши фатално по фетусот). Ваквите проценки за индицирано предвремено породување се прават многу внимателно и темелно, и се последна алтернатива во планот за менаџмент, кога продолжувањето на бременоста би ги довело во опасност мајката и/или фетусот.
Проценката за моментот на породување ја носи гинекологот, но во позадина стои тимска работа. Кој се е вклучен и што е клучно во процесот на проценка на ризикот, и за мајката и за бебето?
Доц. д-р Самарџиски: Акушерски центри од терциерно ниво (клиники), кои најчесто прифаќаат пациентки кои се породуваат предвремено, било да е тоа спонтано започнато или индицирано предвремено породување, имаат мултидисциплинарен пристап. Тоа значи дека тим од гинеколози акушери – перинатолози, детално ја проценува состојбата на мајката и фетусот и ги разгледува можностите и изгледите како за продолжување, така и за предвремено завршување на бременоста.
Прееклампсијата и уште неколку други акушерски состојби, поточно нарушувања на бременоста или т.н. патолошка бременост, може да бидат причина за индицирано (неопходно) предвремено породување. Во таа група на состојби освен прееклампсијата спаѓаат и интраутериното заостанување на растот и развојот на фетусот, лошо контролирана шеќерна болест (дијабетес мелитус) во бременоста, намалената количина на околуплодова вода, веќе спомната повеќеплодовата бременост, предпородилните крвавења поврзани со абнормално всадување или одлепување на постелката и уште бројни други состојби кај кои од интерес или на мајката или на фетусот е завршување на бременоста пред полни 37 гестациски недели
Во тимот секогаш се вклучени и педијатри – неонатолози, субспецијализирани во областа на интензивна неонатална нега, кои не само што ја преземаат грижата за новороденото по неговото предвремено раѓање, туку уште пред породувањето се дел од тимот, кој врши проценка заедно со перинаталозите, а и на идните мајки им ги објаснува предизвиците со кои како тим ќе се соочуваат заедно со предвремено роденото. Освен перинатолозите и неонатолозите, во тимот се вклучени и специјалисти анестезиолози, кои се посебно значајни за водењето на грижа околу породувањето кај сите, а особено кај трудниците со висок ризик по мајчиното здравје како што се тешката прееклампсија, тешките препартални крвавења поврзани со абнормалности на постелката, мајчините коморбидитети и слично. Улогата на целиот тим е во правилната проценка на ризиците и балансот со придобивките од предвременото породување, како по мајката така и по новороденото.
Редовните контроли на гинеколог се предуслов за здрава и уредна бременост и превенција од предвремено породување. Што би им порачале на трудниците и оние кои планираат да станат мајки?
Доц. д-р Самарџиски: Најпрво, сите совети (одговори) поврзани со севкупното, а тука спаѓа и репродуктивното здравје да ги бараат од своите матични лекари и гинеколози. Да се придржуваат до дадените препораки за редовни гинеколошки прегледи, со цел навремена детекција и третман на сите нарушувања кои можат да се одразат и на репродуктивното здравје. Бременоста, како и нејзиното планирање, пак, претставуваат една од најубавите фази во животот на жената, па оттука и уживањето во истото треба да биде поголемо од грижата за можните компликации. Затоа препорачувам секоја жена која е бремена или планира бременост сите чекори низ патешествието на забременување и бременост да ги презема во координација, поддршка и водење од страна на медицински лица односно во случајов со својот матичен гинеколог-акушер.
