По една година обележана со пандемија и земјотреси, повеќе од кога било се зборува за ментално здравје на децата и за тоа како околностите на „новото нормално“ ги сменија нивните навики, односи со врсници и родители, успех во училиште… Заблуда е, вели психологот Теа Клепач дека децата не се свесни за ситуацијата: иако можеби когнитивно не можат до крај да ги сфатат овие настани, тие се свесни за атмосферата, загриженоста и секако за тресењето. Тежок темперамент, ниска самодоверба и негативен когнитивен стил се ризик фактори на кои родителите треба да обрнат внимание.
“Овие ризик фактори, никогаш не можеме да ги набљудуваме надвор од семејните и училишните околности, како и социјалното опкружување. Во таа смисла, ризик фактори се и семејната дисхармонија, неконзистентни или несоодветни постапки на родителите, ментални нарушувања во семејството или болест на родителите. Во училиште тоа се отфрлање од врсници и училишен неуспех, додека на менталното здравје на децата во голема мера влијае и емоционалната траума, смрт на член на семејство или близок, дискриминација, изолација, социоекономски проблем. Со оглед дека се работи за голем број на фактори, кои често не се под наша контрола, важно е родителите да слушаат и да одговараат на потребите на своето дете “, вели психологот.
“Важно е родителите на деца кај кои сè уште се присутни реакции како регресија, зголемена потреба за блискост, тешкотии во разделбата, промени во апетитот, сон, главоболки и раздразливост, да побараат помош од професионалци за ментално здравје за да ја добијат вистинската поддршка. Но, иако на голем број деца сега им е потребна дополнителна поддршка, важно е да се знае дека сите ние луѓето сме биолошки создадени за да можеме да поминеме низ такви тешки ситуации и да бидеме добро! “, нагласува Клепач.
Според Светската здравствена организација, дури 20% од децата имаат некои ментални нарушувања и од тој број секое петто дете добива соодветна помош. Овие податоци се особено загрижувачки ако се погледнат во контекст дека повеќето ментални нарушувања кај возрасните имаат корени од детството, т.е. во детските нарушувања кои не биле дијагностицирани или третирани.
“Недостаток на рана детекција и стигматизација се главните причини за таквата состојба. Некои нарушувања потешко се препознаваат, оти децата не знаат со зборови да ги изразат своите емоционални состојби, а возрасните не ги познаваат развојните норми, односно кои однесувања се прифатливи на одредена возраст. Најчести психички нарушувања кај децата се анксиозност, депресија, енуреза, недостаток на внимание и хиперактивност, нарушувања во однесувањето и специфични тешкотии во учењето. Но, додека пандемијата и земјотресите донесоа многу негативни работи, позитивн е што можеме да забележиме тренд на отворено зборување и вртење на вниманиетп на важноста на грижата за менталното здравје, па се надевам дека тоа ќе влијае на овие податоци во иднина“, вели таа.
Кога станува збор за тоа како да разговарате со децата за стравовите, како што се идни земјотреси или страв од болест, Клепач советува дека е важно да се биде искрен, бидејќи така нема да се наруши односот и довербата со децата.
На пример, на прашањето: ’Дали земјотресот ќе се повтори?, треба да одговориме: „Се надевам дека не, иако не можам да знам со сигурност, но она што го знам е дека ако земјотресот се повтори, имаме план за што ќе сториме “. На сите останати прашања во врска со земјотресот и пандемијата треба да се одговори кратко, искрено и да се заснова само на факти, избегнувајќи ги сите фантазии, чудовишта и слични објаснувања.
“Ако вие како родител сте загрижени дали вашето дете може да се справи со сите овие одговори – децата ќе прашуваат онолку колку што имаат емоционален капацитет, повеќе од тоа немојте сами да им зборувате. Освен тоа, многу е важно, сега повеќе од кога било, да му се обезбеди на детето време за слободна игра и креативно изразување, бидејќи на тој начин децата ги обработуваат своите емоции. Ако детето покажува дека му е тешко, неговите емоции треба емпатично да ги рефлектираме – на пример, „гледам дека се тресеш, дека ти е страв!“ и да се обидете со вашето однесување да му покажете како се носите со емоциите оти децата учат регулирање на емоциите од возрасните, појаснува психологот напоменувајќи дека и самодовербата на детето, неговите социјални и комуникациски вештини во голема мера може да помогнат во справувањето со стравовите и проблемите. Сите овие фактори придонесуваат за отпорност на детето кон стресот, па и на менталните проблеми.
