Често родителите се изненадени кога ќе забележат дека нивното дете покажува насилно однесување, како гризење на други деца, удирање, кубење, туркање или пак вербално закачање. Некои форми на агресивно однесување кај децата, а кои се претходно наведени, се појавуваат во предучилшна возраст и во одредена мера се сметаат за нормален дел од развојот.
Различни типови на агресивно однесување во различни пропорции се застапени кај децата од различна возраст и пол. Се претпоставува дека инструменталното (однесување со кое се остварува некоја цел – добивање играчка…) и физички агресивното однесување се почести кај помалите деца. Детето со инструменталната агресивност се брани само себе, и од напади брани деца кои му се блиски, за да го зачува интегритетот, да не му се нанесе штета и да не му се ограничат неговите права.
Секоја возраст носи свои предизвици
Вербалното и непријателско несакано однесување се смета карактеристично за предучилишната возраст. Секоја возраст носи свои предизвици и начини како да се носите со нив. Дете на возраст од една до две години е со променливо и бурно расположение, а освен тоа се јавува и првиот негативизам кога детето на се, одговара со “не“. Говорот на таа возраст се уште не е развиен да детето може да ги изскаже своите фрустрации и покажува испади на бес, кои се манифестираат со фрлање на под, вриштење, па дури и со удирање или гризење на друго дете ако на пример се работи за земање играчка и слично.
Околу третата година детето влегува во период на пркос и отпор при што сака се, само не сака другите да прават наместо него, додека од друга страна има потреба за уживање во заедништво со други деца, што често резултира со расправии. Дете на возраст од 4 до 5 години минува низ бурен период и е во процес на утврдување на своите и туѓите граници, па често удира со раце и нозе, фрла предмети, крши, бега, се смее без повод, а се јавуваат и пцости. Во овој период децата сакаат да им наредуваат на други деца што може да биде извор на расправии помеѓу врсниците. Предучилишните деца пак лутината ја искажуваат со вербална агресија како потсмевање, навредување, предизвикување или карање.
Улогата на родителите во спречувањето пресметки
Наведените форми на насилство се нормален дел од развојот на децата и важно е да се нагласи дека улогата на родителите или некое друго возрасно лице со кое детето го минува времето е исклучително важна во учењето на просоцијалното однесување и спречувањето пресметки и расправии.
Првиот чекор во спречување на несакано однесување е родителите со своето однесување да покажуваат просоцијално однесување. Детето учи од своите родители за почитување и помагање на другите, како и за ненасилно решавање на расправиите. Активната грижа за другите се отчитува во искажувањето почитување кон различностите, како и активните форми на решавање на животните задачи со помагање, зголемување на напорот и соработката.
Тоа би значело првенствено да родителите покажуваат како управуваат со своите емоции и јасно да ги изразуваат и да го повикаат детето на заедничко решавање на проблемите. Непотребно е да се држат говори за тоа како некое однесување не е “убаво“ или слично, туку јасно да му се каже на детето што од него се очекува во делот на однесувањето. Кај помалите деца можно е да се прекине пресметка, да се почека детето да се смири и со кратки и јасни реченици да му се укаже на несаканото однесување и начинот на кој може да се реагира поинаку.
Кај постарите деца принципот е ист, со тоа дека е можно и да се разговара за непосакуваните форми на однесување и штетноста која ја имаат за децата кои биле учесници во расправијата, но и за позитивните ефекти од доброто однесување.
