ПИШУВА: М-р Ивана Урдаревиќ
логопед, специјален едукатор и рехабилитатор
♦♦♦♦♦♦♦
Ринолалија (Rhinolalia), покрај назализација, подразбира недостаток на поголем број гласови и потполна неможност за нивно формирање како резултат на неадекватен анатомско-резонаторен простор.
Промени во оралната, фарингеалната и назалната резонанција може да настанат и кога непцето е нормално развиено. Тие можат да бидат сосема независни од хиперназалноста, типична за расцепот на непцата. За рамнотежа на резонанцијата придонесува соодветната подвижност на мекото непце и фарингеалните ѕидови, особено латералните.
Како причина за пореметување на резонанцијата може да биде и поминувањето на воздухот низ нос преку латералните отвори на фарингсот.
За резонанција на гласовите кај пациенти со расцепи, аденоидните вегетации (трет крајник) имаат многу важна улога.
Назалната резонанција кај деца со расцепи е хиперназалност, додека назалната резонанција како последица од воспалителни процеси во носот и ждрелото е хипоназалност.
⇒ Хиперназалност (rhinolalia aperta) ⇒ хипоназалност (rhinolalia clausa)
Rhinolalia aperta подразбира не само слободен проток на воздухот низ нос, но и нежност на формирање на сите или голема група гласови.
Покрај тоа што постојат резонанти настануваат и артикулативни проблеми. Проблемите во артикулацијата се присутни поради:
- Несоодветен интраорален воздушен притисок
- Деформитет на горната вилица, загризот и забите
- Диспраксична функционална пречка на јазик
- Начин на говорење
- Губење на слух
- Аудитивна перцепција
- Проблеми на основниот фарингеален глас
- Проблеми на совладување на читање и пишување
Rhinolalia clausa – подразбира неможност за изговарање на назалите (М, Н, Њ) поради пореметувања во назофарингсот и носните хоани низ кои треба да помине воздушната струја за назалните гласови
Пациентите со палатошиза со време развиваат компензаторни механизми кои се користат при говор поради тоа што операцијата не е направена на време или не е изработена успешно.
Во компензаторни техники спаѓаат:
- Создавање на пасавантов набор (пасавантов набор е мускулно слузокожен набор кој се создава на заден ѕид од фарингс поради кашлање, голтање и др.)
- Затворање на носниците
- Потиснување на јазикот кон местото на расцепот
- Насочување на артикулацијата на назофарингеален простор.
Логопедскиот преглед подразбира испитување:
◊ Разбирање на говор
◊ Резонанција (нормална, хиперназална, хипоназалност)
◊ Артикулација
◊ Глас (висина, јачина, квалитет)
◊ Проценка на комплетни комуникативни способности (артикулација, назалност и др.)
◊ Анатомски и функционални промени за испитување на говорен статус
Кај деца помеѓу 2-5 година отежнатото дишење може да предизвика пелтечење, особено ако и другите тонзили се зголемени, а се јавува кондуктивно оштетен слух
Rhinolalia clausa (затворена назализација)
Rhinolalia clausa – подразбира неможност за изговарање на назалите (М, Н, Њ) поради пореметувања во назофарингсот и носните хоани низ кои треба да помине воздушната струја за назалните гласови.
Пореметувањата настануваат поради аденоидни вегетации на криви носни прегради (deviatio septi nasi) или хроничен ринитис, полип и слични препреки на воздушна струја.
Дете со аденоидна вегетација (трет крајник) ја држи стално устата отворена во тек на спиење, ’рчи, бледо е, секогаш уморно итн.
Кај деца помеѓу 2-5 година отежнато дишење може да предизвика пелтечење, особено ако и другите тонзили се зголемени, а се јавува кондуктивно оштетен слух. Отстранувањето на третиот крајник ја подобрува физичката способност на детето така што подобро јаде, мирно спие, добива во тежина, состојбата на слух се нормализира, пелтечењето спонтано исчезнува. Третиот крајник треба да се зачува само кај деца кои се склони на отворена назализација (rhninolalia aperta) кај кратко непце, длабок фарингс и др. Отстранувањето на третиот крајник не значи дефинитивно решение затоа што лимфното ткиво е склоно пак да се појави. По операција треба детето да се навикне да дише низ нос и да го коригира изговорот на гласовите затоа што навиката на погрешен изговор може долго да трае ако не се преземе логопедска корекција.
Тимот за лекување треба да биде целосен, него го сочинуваат:
- Педијатар
- Хирург
- Ортодонт
- Отолог
- Аудиолог
- Логопед
- Психолог
- Социјален работник
Повеќе од истиот автор, М-р Ивана Урдаревиќ:
- Речениците од два или три збора се јавуваат околу втората година од животот
- И доживеан страв може да доведе до пелтечење
