ПИШУВА:
М-р Светлана Трнинкова
Мастер логопед, дипломиран специјален реедукатор – олигофренопедагог
♦♦♦♦♦♦♦
Овој метод подразбира анализа на однесувањето. Или наука за човечкото однесување. Се се одвива и опстојува врз основните принципи на учење. Во самата основа на бихевиоралниот пристап е дека кога се учи одредено однесување се стекнува навика, и кога сето ова ќе биде поткрепено со награда, постои можност новата навика или однесување да се научи и зацврсти. Бихевиоралните методи и техники се усовршени и се стремат кон зацврстување на нови и позитивни навики и вештини преку систем на условни награди и казни и намалување и постепено згаснување или губење на негативните навики. Стекнувањето на позитивни навики и вештини влијае и врз процесот на успешното учење. МЕТОДОТ АБА за работа со деца со аутизам потекнува уште од 1960 година и од тогаш до ден денес постојано се усовршува.
- Што е суштината на АБА МЕТОДОТ?
Децата попрво ќе ги научат и стекнат оние навики и вештини преку награда, а помалку ќе научат и стекнат нови знаења и вештини кои нема да бидат поткрепени со награда. Како условен рефлекс. Понатаму како што навиката и стекнатите нови знаења и вештини се стабилизираат, така и интензитетот и зачестеноста на позитивната награда се намалува.
- На кои позитивни вештини е насочен АБА МЕТОДОТ?
◊ На практични и секојдневни навики кои ќе им овозможат подобра адаптација и социјализација на децата;
◊ Навиките кои ќе се формираат да им овозможат самостојност и независност;
◊ Културни навики на однесување, самопочит и почитување на друѓите луѓе;
◊ Елиминирање и намалување на негативните форми и облици на однесување.
АБА МЕТОДОТ е сертифицирана научно признаена метода. Мора јасно да се каже дека со АБА МЕТОДОТ не е цел од детето да се направи робот, и децата да бидат измачувани. Со АБА МЕТОДОТ кога се работи кај децата со аутизам ние не ќе можеме да кажеме дека тој ќе го излечи аутизмот како состојба на организмот кај едно дете. Оваа техника мора да се учи на факултет детално и студиски. Низ цел свет и во Америка се користи АБА МЕТОДОТ за децата со развојни пореметувања. АБА помага и кај децата со аутизам. Со АБА кај децата ќе се развијат основните перцептивни способности – гледање, слушање, имитирање, но и покомплексни вештини, читање разговор, и разбирање на невербалната комуникација и гестикулација.
Нивото на развиени способности зависи од возраста и од нивото на фукционирање на секој поединец. Со други зборови кажано успехот зависи и од календарската, но и од менталната возраст на секое дете
Оваа метода помага во подобрување на социјалните вештини, во играта, грижата за себе и стекнување и развивање на училишните активности. Кога станува збор за рана интервенција се однесува на програми кои започнуваат пред четвртата година од животот на детето. Програмата се одвива од 25 до 40 часа неделно, во траење од 1 до 3 години. Програмата на стекнување на нови знаења и вештини се програмира и одвива според однапред подготвена структурирана и планирана средина и ситуација, време, средства. Сето ова го изведува сертифициран АБА тренер, но програмата се изведува и во природни секојдневни спонтани ситуации. Многу истражувања и студии покажуваат дека децата кои биле уште од претшколска возраст со аутизам, а третирани со АБА МЕТОДОТ во период од 2 до 3 години, децата биле оспособени за одење и посетување на училиште. Секако при посетувањето на училиштето опстојува потребата од делумна или повремена поддршка од стручни лица. Децата кои покрај други методи се корисници и на АБА МЕТОДОТ покажале подобри резултати во нивната специјална едукација и рехабилитација. Тие имале подобар напредок во повеќе вештини од децата кои се само третирани со АБА МЕТОДОТ.
КАКО И ВО СЕКОЈ МОМЕНТ ВО РАБОТАТА СО ДЕЦА СО ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ ГО НАГЛАСУВАМЕ ИНДИВИДУАЛНИОТ ПРИОД ЗА СЕКОЕ ДЕТЕ. И РАБОТА СПОРЕД ИНДИВИДУАЛЕН ОПЕРАТИВЕН ПЛАН. Во овој контекст и сертифицираниот АБА ТЕРАПЕВТ ја прилагодува интервенцијата според можностите и способностите на секое дете. Се прилагодува и според потребите и интересирањата на семејството и семејната атмосфера. Една АБА програма ќе биде различна од АБА програмата на друго дете.
- Што треба да содржи една квалитетна АБА ПРОГРАМА?
Сертифицираниот АБА терапевт изработува ИОП за АБА, но и директно ја надгледува интервенцијата. Пред започнување со третманот следува детална рехабилитациска едукациска проценка на повеќе психомоторни способности.
– проценка на перцептивните способности;
– проценка на телесната целовитост, проценка на доминантната латерализација на телото;
– проценка на созреаност на фината и грубата моторика;
– проценка на гностичките – сознајните способности на детето.
Што можеме и од каде да се почне со третманот на детето, е многу значаен фактор. Дефинираните цели кај АБА третманот се многу важна појдовна точка после индивидуалниот оперативен план. Целите треба да се во склад со возраста и содржат широк опсег на способности кај детето. Комуникација, социјална интеракција, способности за одржување на лична хигиена, способности за одржување на хигиена на непосредниот простор во кој живее детето. Самопослужувањето, самостојната игра, моторниот развој и учењето. Целта на АБА третманот е детето да биде самостојно и успешно. Самиот план за обука со самиот третман многу пати се разделува на уште помали делови.
Одржливи способности, навики и знаења со АБА се учат во мали групи, а потоа таа активност и способност се применува во поширокото опкружување. Крајната цел е детето научената способност да ја примени во секојдневниот живот
На пример: Од имитирање на поединечни гласови, до најсложени во учествување во конверзација. Целите треба да ги преферираат вештините кои ќе му овозможат на детето да биде успешно и самостојно. Терапевтот и во самиот третман ги следи резултатите и во зависност од нив исто така треба да изврши корекција во самиот третман. Терапевтот цело време е во постојана комуникација со родителите. Денот на детето треба да е структуриран и плански, и да овозможува поголем број на можности за вежбање и совладување на вештини, во плански подготвена структурирана и организирана средина. За секоја успешно реализирана задача, детето добива награда. ВО ТРЕТМАНОТ ЦЕЛ Е СЕКОГАШ ОСТВАРУВАЊЕ И ПОТЕНЦИРАЊЕ НА ПОЗИТИВНИТЕ НАВИКИ И ВЕШТИНИ. ДЕТЕТО НИКОГАШ НЕ ДОБИВА ПОЗИТИВНА НАГРАДА ИЛИ ПОТКРЕПУВАЊЕ ЗА ОНА ОДНЕСУВАЊЕ КОЕ Е ШТЕТНО.
- Што треба да се постигне со АБА третманот кај децата?
Ќе им помогне на децата со аутизам и на другите развојни пореметувања да развијат способности и можности во различни области. Развојот не се одвива така брзо. Децата имаат интензивна и долготрајна интервенција.
ВАЖНО ПРИ СПРОВЕДУВАЊЕ НА АБА ТРЕТМАНОТ: Нивото на развиени способности зависи од возраста и од нивото на фукционирање на секој поединец. Со други зборови кажано успехот зависи и од календарската, но и од менталната возраст на секое дете. Секој кој завршил мастер студии може да ја применува АБА МЕТОДАТА.
Одржливи способности, навики и знаења со АБА се учат во мали групи, а потоа таа активност и способност се применува во поширокото опкружување. Крајната цел е детето научената способност да ја примени во секојдневниот живот.
◊◊◊◊◊◊◊
