Играта отсекогаш била дел од детството, но се чини дека денешните деца се помалку време поминуваат во слободна, спонтана игра. Потисната од постојаниот притисок од родителите да ги вклучат во едукативни активности и со привлечноста на дигиталните уреди, играта, која некогаш беше срж на секојдневниот живот на децата, полека бледее во втор план. Но, што губат децата кога ќе престанат да играат? И зошто играта е толку важна за нивниот развој?
Експертот за образовни програми, Светлана Царева објаснува дека играта помага во развојот на децата од предучилишна возраст и ги подготвува за животот, училиштето и предизвиците со кои ќе се соочат.
Зошто е важна играта?
Играта е темелен дел од детството, не само затоа што им овозможува на децата да се забавуваат, туку и затоа што игра клучна улога во нивниот когнитивен, емоционален и социјален развој. Педагогот Василиј Сухомлински вели: „Без игра нема и не може да има целосен ментален развој“. Играта, додава тој, е искра која ја поттикнува љубопитноста кај децата и ги учи на креативност.
Во текот на играта, децата живеат во два света во исто време – вистинскиот и имагинарниот. На пример, детето може да стои покрај стол, но во неговата имагинација тоа е пожарникар, а столот е „зграда што гори“. Оваа способност да се комбинираат реалноста и имагинацијата е клучна за нивниот развој бидејќи ги учи да решаваат проблеми, да се прилагодуваат на новите ситуации и да ги истражуваат своите способности.
Играта исто така им овозможува на децата да бидат целосно присутни во сегашноста. Тоа им дава можност да се изразат, да бидат она што го сакаат, без притисок или планирање. Преку играта, децата учат како да преземаат различни улоги, како да се приспособат и како да соработуваат со другите, а сето тоа се вештини што ќе им бидат потребни на училиште и подоцна во животот.
Што ги спречува денешните деца да си играат?
Иако игрите и активностите на отворено некогаш биле дел од секојдневниот живот на децата, денес неколку фактори ја попречуваат нивната природна желба за игра.
Зафатен распоред: Многу родители чувствуваат притисок да им обезбедат на своите деца што е можно повеќе „развојни“ активности. Во нивната желба да им овозможат најдобри можности за образование, родителите честопати го преоптоваруваат распоредот на своите деца со разни курсеви, спортски тренинзи и часови, оставајќи многу малку време за бесплатна игра.
Резултати кои не се веднаш видливи: За разлика од едукативните активности кои често имаат брзи и видливи резултати, како учење математика или јазици, играта не нуди веднаш опипливи резултати. Ова остава впечаток на многу родители дека играта не е корисна или важна, иако играта е основата на која се градат многу други вештини.
Технологија и дигитални уреди: Децата денес поминуваат се повеќе и повеќе време пред екраните, било да се видео игри, телевизија или социјални мрежи. Овие содржини не оставаат простор за досада, што често е поттик за креативност и спонтана игра.
Што децата учат преку игра?
Играта не е само забава – таа е клучна алатка за учење и развој на детето. Преку игра, децата:
- Развиваат самоорганизациски вештини, учат како да се справат со предизвиците и тешкотиите кои неочекувано се појавуваат за време на играта.
- Ги подобруваат своите комуникациски вештини, учат да слушаат, да ги изразуваат своите мисли и да преговараат со другите.
- Развиваат когнитивни способности како што се анализа, синтеза и споредба.
- Развиваат просторно размислување преку игри на отворено, учејќи како различните предмети се меѓусебно поврзани во вселената.
- Развиваат емоционална интелигенција, изразувајќи различни емоции и учат како да ги препознаат и контролираат.
Како да ги поттикнете децата да играат повеќе?
За да ги поттикнат децата да играат, возрасните треба да создадат средина што ги поттикнува да истражуваат и да бидат креативни. Местото за игра треба да биде флексибилно, со доволно простор за слободно движење, а играчките не мора да бидат софистицирани – понекогаш најдобрите материјали се наједноставните, како што се ткаенина, кутии, камења или хартија.
Родителите исто така треба да избегнуваат прекумерно мешање во играта. Наместо да му кажувате на детето што е „правилно“ или „погрешно“, подобро е да ја следите играта и да му давате поддршка кога е потребно, поставувајќи прашања кои го поттикнуваат детето да размислува и да биде креативно.
