ПИШУВААТ: Прим. д-р Методија Томевски, специјалист педијатар и проф. д-р Кристина Василева, епидемиолог
Здравствен дом Скопје, Институт за биостатистика
Медицински Факултет
ХИПОТЕЗА
Дали големината на Г.Ф. (голема фонтанела) и времето на затворањето кај И.Г. (испитувана група), (Г.Ф. < 0.5 cm.) и K.Г. (контролна група) (Г.Ф. > 0.5 cm.), на 3-4 м. (месеци) и на 6-9 м. може да биде асоцирана со пореметување на биохемиските субстрати (Ca, P, Alk. Ph.), и клинички да се манифестира со пореметување на растот и матурацијата на коските на черепот и/или пореметување на обемот на главата?
Дали четирите анализирани параметри: Г.Ф., обемот на главата и Ca, P. и Alk. Ph. можат да бидат предиктори – претскажувачи за нормален, но и за патолошки (ненормален) раст и развој, пред се, на коскениот систем на доенчето, во неговиот најран, најбрз и најсложен период на раст и развој?
Хипотезата ја тестиравме со т.н. епидемиолошко – статистички „case control“ метод.
МАТЕРИЈАЛ И МЕТОДИ
Студијата е клиничко-епидемиолошка, проспективно-ретроспективна. Испитувањето е вршено на хомогена популација на иста возраст (кохорта) од 469 доенчиња од двата пола, во период од 7 години, од кои 93% со Г.Ф. >1,5 см. а 7% со Г.Ф. <0,5 см.
Затворањето на фонтанелите (големата и малата), на шавовите на черепот и промените на обемот на главата се релативно специфични показатели за одредени ретки патолошки – доминантно генетски мутации, поради кои се појавуваат одредени заболувања и/или синдроми
Анализирани се по 50 доенчиња во двете групи, вкупно 100 доенчиња од двата пола.
Следени се во три развојни периоди:
- во 1-от месец (само за обемот на главата) и
- во 3-4 месец и
- во 6-9 месец – контролен преглед за сите посматрани параметри.
За проверување на работната хипотеза, користевме дескриптивен и аналитичко статистички метод.
ВОВЕД
Општиот раст и развој на доенчето, претставува збир на квалитативни и квантитативни, органо-функционални и метаболни промени во континуитет. Покрај стандардните биометриски методи, тежина, висина, „Тарнер“ методот и/или индексот на телесната маса (BMI) и преку „imaging“ техниките: ултрасонографија, ренгенографија, ктм, магнетна резонанца, сцинтиграфија, „PET“ технологија, и најпосле најдобро се следи и преку растот и развојот на коскениот систем.
Серумскиот калциум, фосфор и алкалната фосфатаза, најдобро ги отсликуваат активностите на остебластот, основната клетка одговорна во континуитет за растот и развојот на коскеното ткиво на новороденчето т.е. доенчето.
Обемот на главата има најголем раст во првата година (12-13 см), во втората година 2-3 см до 6-тата уште 2-3 см, а до 18 само уште 5-6 см. Поголемот дел од костурот (освен черепот) и мускулатурата, ја следат кривата на растот на висината и претставува значаен показател на растот и развојот на детето.
За правилен раст и развој, особено на коскено-рскавичниот систем, кој е најбрз во првата година, независно од големината и времето на затворањето на големата фонтанела, неопходна е правилна избалансирана исхрана на доенчето, но исто така неопходна е и антирахитична профилакса уште од првите денови по раѓањето
Мембранските коски на черепот имаат најрана осификација во неонаталниот период. Затворањето на фонтанелите (големата и малата), на шавовите на черепот и промените на обемот на главата се релативно специфични показатели за одредени ретки патолошки – доминантно генетски мутации, поради кои се појавуваат одредени заболувања и/или синдроми. Во зависност од засегнатоста на еден или повеќе гени на еден или друг хромозом, и експресијата ќе биде моно или полиорганска, како и степенот односно тежината на засегањето ќе биде различен.
Во најчестите заболувања од овој вид спаѓаат следните синдроми: Syndrom Cruson, инциденца: 1,6 / 100.000 раѓања. Syndrom Alport, инциденца: 1/5-10.000 раѓања. Syndrom Carpenter, инциденца: 1/1.000.000. Paget’s – Schrohter. Sy. infantile osteopetrosis, craniosynostosis and chiarimalformation. Malignant osteopetrosis. Sagital synostosis, инциденца: 1/5.000. Metopic synostosis, Trigonocephaly, Posterior plagiocephalia, потоа синдроми без значајни клинички манифестации: Girdany – Blank, како и состојба на рахитис поради неспроведена или несоодветна антирахитична профилакса.
За правилен раст и развој, особено на коскено-рскавичниот систем, кој е најбрз во првата година, независно од големината и времето на затворањето на големата фонтанела, неопходна е правилна избалансирана исхрана на доенчето, но исто така неопходна е и антирахитична профилакса уште од првите денови по раѓањето, според доктринарните ставови и протоколи. Тие протоколи се базирани врз основа на индивидуалниот биохемиски статус за референтните олигоелементи (калциум и фосфор, кои се релативно стабилни варијабли), но пред се врз основа на квантитативните вредности на алкалната фосфатаза. Таа претставува специфичен маркер, следен и корелиран со биорасположивите вредности на 25 хидрокси холекалциферол (25 OH D3) во серум. Вредности од 30 наномола/литар до 50 наномола на литар, за првата година, кај 97% од популацијата значи дека се задоволени потребите на децата од Д витамин. Наоди од 50 наномола/литар, говорат за можност или ризик од несакани последици. Вредности над 150 наномола/литар, говорат за предозираност и висок ризик од токсични последици за повеќе органи и системи. Токсичноста се должи пред се поради пореметениот метаболизам на калциумот, во помала мера и на фосфорот. Таргет органи се, пред се, срцето, бубрезите и крвоносните садови, но и други скриени последици.
За доенчињата кои се на мајчино млеко, во текот на првата година доктринарни оптимални препорачани дневни дози кои ги задоволуваат потребите кај 70 – 80 % од доенчињата се: 11,35 микрограми или 400 и.е. до 12,5 микрограми, што одговара на 500 и.е. т.е. на една маслена капка Д витамин. После третиот месец, за безбедна, објективизирана дневна доза, се препорачува да се проследат најрелевантните биохемиски параметри, во кои, пред се, се вбројуваат вредностите на алкалната фосфатаза и биорасположивоста на Д витаминот во серумот. Соодветно на препораките на СЗО: медицина базирана на докази, персонализирана медицина т.е. идивидуализиран пристап, се одредуваат профилактичките дози на секое бебе во новороденачка возраст, но и потоа до дефинитивно завршување на растот и развојот.
ЗАКЛУЧОК
Резултатите покажуваат:
прв преглед:
* нема корелација во двете групи меѓу AP/P.
* нема корелација меѓу Ca и P во КГ (контролната група).
* корелацијата е сигнификантна во двете групи меѓу AP и Ca, и меѓу Ca и P во ИГ (испитуваната група).
втор преглeд:
*нема корелација во двете групи меѓу AP/Ca и AP/Ca и AP/P
*нема корелација во КГ меѓу Ca/P.
*корелација има само во ИГ меѓу Ca/p.
- Разликите во растот на обемот на главата се сигнификантни во двете групи и во двата испитувани периоди.
- Разликите на испитуваните биохемиски олигоелементи Ca (калциум) и P (фосфор) и AP (алкална фосфатаза) не се сигнификантни меѓу двете групи и во двата испитувани периоди.
РЕФЕРЕНЦИ
The new born (Shafer Avery), Physiology (Guyton), Pediatrics (Barnet), Pediatric (Nelson), Klinicka Pedijatrija (група автори ЈУ), Klinicka Biohemija (Џекова и соработници), Bone disorder (Vaghan, Yong, McCay, Moss), Endocrine disorder (Goldberg, Cooper), Unusual ALP in infant (Mayne). Pediatric clinic in USA, Pediatric clinic in north America, Pedijatrija (Fankoni), Pedijatrija (Mardesic).
- Оваа студија пожелно е да продолжи поради поголема репрезентативност на резултатите и практична примена на истите од страна на педијатрите.
