Вештачките засладувачи кои се наоѓаат во безалкохолните пијалаци и гумите за џвакање може да предизвикаат предвремен пубертет кај децата, според студија која предупредува на можни долгорочни здравствени ризици поврзани со нивната консумација.
Аспартам и сукралоза поврзани со нарушувања во развојот
Студијата, спроведена од научници на Медицинскиот универзитет во Тајпеј, Тајван, укажува на можна врска помеѓу внесот на засладувачи како аспартам и сукралоза и појавата на таканаречен централен предвремен пубертет – состојба во која знаците на полова зрелост се јавуваат пред осмата година кај девојчињата и пред деветтата кај момчињата.
Кај девојчињата, ризикот за предвремен пубертет бил повисок при внес на додаден шеќер, глициризин и сукралоза, додека кај момчињата најсилна поврзаност покажала сукралозата
Децата со генетска предиспозиција за ран пубертет се особено изложени на ризик, истакнуваат авторите на студијата. Истражувачите користеле полигенски ризик-скор заснован на 20 гени за да ја проценат оваа предиспозиција.
Аспартамот најчесто се користи во производи како диетални газирани пијалаци, гуми за џвакање, лајт јогурти, но се наоѓа и во некои пасти за заби, слатки и сирупи против кашлица.
Адитивите на шеќер и природните засладувачи, исто така, под лупа
Покрај вештачките засладувачи, студијата укажала и на влијанието на „додадената“ количина шеќер во исхраната – онаа што ја надминува природната содржина во храната или пијалакот. Споменати се и природни засладувачи, како глициризинот од сладок корен, кои покажале сличен ефект. Кај девојчињата, ризикот за предвремен пубертет бил повисок при внес на додаден шеќер, глициризин и сукралоза, додека кај момчињата најсилна поврзаност покажала сукралозата.
Како делуваат засладувачите?
Истражувачите објаснуваат дека засладувачите можат да влијаат врз мозочните клетки кои ги регулираат хормоните на пубертетот, да го променат составот на цревната микрофлора или да предизвикаат метаболички промени, како што е зголемена инсулинска резистенција – фактор што дополнително го забрзува хормоналниот развој.
Студијата опфатила повеќе од 1.400 адолесценти
Научниците ги анализирале прехранбените навики и примероците на урина кај 1.407 тинејџери, од кои 481 покажале знаци на ран пубертет. Податоците биле презентирани на годишната конференција на Ендокринолошкото друштво (ENDO 2025) во Сан Франциско, а студијата сè уште не е објавена во научно списание.
Стручњаците повикуваат на претпазливост
Иако резултатите се вознемирувачки, научниците предупредуваат дека ова е опсервациона студија – што значи дека не може недвосмислено да се каже дека засладувачите се причина за раниот пубертет, бидејќи улога имаат и други надворешни фактори, како вкупната исхрана, дебелината, стресот или генетското наследство.
Студијата, спроведена од научници на Медицинскиот универзитет во Тајпеј, Тајван, укажува на можна врска помеѓу внесот на засладувачи како аспартам и сукралоза и појавата на таканаречен централен предвремен пубертет – состојба во која знаците на полова зрелост се јавуваат пред осмата година кај девојчињата и пред деветтата кај момчињата
„Оваа студија е меѓу првите која ги поврзува современите прехранбени навики, односно внесот на засладувачи, со раниот пубертет и генетските фактори“, изјави д-р Јанг-Чинг Чен, коавтор на студијата.
Тој додава дека ова исто така укажува на разлики во ефектите на засладувачите кај момчињата и девојчињата, што дополнително ја комплицира проценката на индивидуалните здравствени ризици.
„Наодите се директно релевантни за семејствата, педијатрите и јавните здравствени власти“, рече Чен. „Тие сугерираат дека скринингот за генетски ризик и модерирањето на внесот на засладувачи би можеле да помогнат во спречувањето на раниот пубертет и неговите долгорочни здравствени последици. Ова би можело да доведе до нови упатства за исхрана или алатки за проценка на ризик за децата, поддржувајќи поздрав развој.“
Предвремениот пубертет може да има долгорочни последици
Претходните истражувања покажаа дека раниот пубертет може да го зголеми ризикот од депресија, дијабет тип 2, мозочен удар, па дури и рак на дојка подоцна во животот.
Американска студија од 2023 година покажала дека девојчињата кои добиле менструација пред 13-годишна возраст имаат зголемен ризик од развој на дијабет и мозочен удар.
Студија објавена во списанието Lancet, исто така, покажала врска помеѓу раниот пубертет и поголем ризик од рак на дојка.
Исто така, многу стручњаци ја поврзуваат сè почестата појава на раниот пубертет со епидемијата на дебелина, бидејќи масните клетки произведуваат хормони кои можат да го забрзаат хормоналниот развој.
