Образованието во Македонија (и пошироко во регионот) со години минува низ разни реформи и промени, но кога ќе се споредиме со одредени европски земји, станува јасно дека нашите деца сè уште немаат можност да учат некои важни вештини што нивните врсници во Европа одамна ги имаат во распоредот.
Додека кај нас и понатаму се става акцент на фактографско знаење и на претрупаност со наставни содржини, сè повеќе европски држави се свртуваат кон идејата дека училиштето не треба да биде само место за факти, туку и за животни вештини.
Во продолжение, погледнете кои предмети и содржини би било корисно да се воведат и кај нас, а кои веќе постојат во образованието на некои европски земји.
1. Финансиска писменост
Во Финска, Холандија и Обединетото Кралство, децата уште од основно училиште учат што е заштеда, како функционира даночниот систем, што значи буџетирање и што се кредити.
Кај нас, овие теми се споменуваат бегло, и тоа дури во средно училиште – ако воопшто се спомнат. А младите го напуштаат образовниот систем без поим за управување со пари. Воведувањето на финансиска писменост уште од мали нозе би била огромна предност.
2. Дигитална безбедност и критичко размислување на интернет
Во Естонија и Данска, учениците системски учат како да препознаат лажни вести, како да ја заштитат приватноста, како безбедно да користат социјални мрежи и како функционираат алгоритмите.
Нашите деца секојдневно се онлајн, но често без водство или разбирање на потенцијалните ризици. Училиштето треба да ги учи правилата на безбеден дигитален живот, а не само користење на Word и PowerPoint.
3. Граѓанско образование и човекови права
Во Германија, Шведска и Австрија, граѓанскиот одгој е централна тема – учениците дискутираат за демократија, човекови права, екологија и општествена одговорност.
Во нашите училишта, овие теми честопати се третираат како „споредни“ или изборни предмети. А децата мора да научат како функционира општеството, кои се нивните права – но и обврски.
4. Практични животни вештини
Во Норвешка и Швајцарија, постојат предмети каде што децата учат основи на готвење, прва помош, мали поправки во домаќинството или градинарство.
Кај нас сè уште владее ставот дека таквите вештини се работа на домашното воспитување. Но училиштето може (и треба) да игра клучна улога во подготвувањето на децата за секојдневниот живот.
5. Ментално здравје и емоционална писменост
Во Велика Британија и Холандија, дел од наставата е посветен на менталното здравје – како да се препознае стресот, анксиозноста, како да се зборува за чувства и да се справува со емоции.
Кај нас, ова е сè уште табу тема. Иако бројките за анксиозност и депресија кај младите се алармантни, училиштата ретко се места за отворен разговор. А токму тоа им е потребно.
6. Претприемништво и иновации
Во Ирска и балтичките земји, децата од основно училиште се поттикнуваат на претприемачко размислување: како да осмислат идеја, да развијат проект, да го презентираат и да соработуваат во тим.
Таквите програми им даваат чувство дека тие се креатори, а не само пасивни приматели на знаење. Ова би било од огромна корист и за нашите ученици, особено во свет што брзо се менува.
7. Екологија и одржлив развој
Во Франција и Германија, децата учат како се рециклира, зошто е важно да се штеди енергија и како да се заштити природата.
Кај нас се зборува за екологија, но обично повремено и теоретски. Практичните знаења и навики недостасуваат. А тие се клучни за да пораснеме одговорни граѓани на планетата.
Во споредба со многу европски образовни системи, нашиот и понатаму преголем акцент става на теорија и учење напамет, а премалку на животни, емоционални и практични вештини.
Децата денес имаат потреба од многу повеќе од добри оценки – им требаат алатки за живот. Често зборуваме за поплава од „одликаши“ со слаби реални знаења, но малку се прави за тоа да се смени.
Ако сакаме идните генерации да бидат финансиски писмени, дигитално безбедни, емоционално стабилни и општествено одговорни, време е да размислиме сериозно за тоа какво образование им нудиме.
