ПИШУВА:
Слаѓана Трајкова,
дипл. логопед – дефектолог, мастер логопед
ЈЗУ „Завод за рехабилитација на слух, говор и глас“ – Скопје
♦♦♦♦♦♦♦
При церебралната парализа доаѓа до оштетување на моторните функции. Може да настанат повреди на детскиот мозок уште пред раѓање, во текот на раѓањето, и веднаш после раѓањето. При ваквите случаи може да настане и оштетување на функционалноста на говорната моторика и да делува на раниот развој кога треба говорот да се развива, но и на севкупното детско однесување.
Постојат многу мускули кои учествуваат во оформување на говорниот процес, но исто така има мускули кои учествуваат и во другите витални процеси, како што се дишењето, џвакањето, голтањето, перисталтиката на цревата… Кога церебралната парализа ќе го опфати респираторниот систем, тогаш нервниот и мускулниот систем како фактори за доброто дишење – вдишување и издишување на кислород, обично прават да имаат неправилна функција. Преку ова се оштетува и устата, грлото, бронхиите, градниот кош, абдоменот.
Логопедскиот третман е повеќе од потребен и потребно е да се отпочне што е можно порано, уште кога е детето мало. Третманот бара исклучителен напор и правилни структуирани стручни логопедски вежби. Барањата кои ги поставуваме спрема овие деца, треба да бидат сведени на тоа што можат и колку можат. Не треба да бараме работи кои тие не можат да ги направат
Сериозни и тешки нарушувања на говорот настанува кога и обично се случува да се оштети слушниот орган или да се оштети самиот процес на слушање. Слухот е еден од битните фактори за развивање на говорот.
Во тој случај, се добива неправилна гласовна артикулација. Детето не е во состојба на правилен начин да изговара поголем број на гласови. Ги изговара со неправилна и невообичаена артикулација, а сето тоа прави говорот да дава слика на неразбирливост. Гласовната артикулација може да се оштети и во случаите кога кај детето е оштетена функцијата на јазикот, забите, устата, носот, вилицата, мекото и тврдото непце. Доколку се зафатени самите говорни органи, кои се потребни за развивање на говор, се добива слика на дете со недоволно развиен говор. Кај децата со церебрална парализа, често се јавуваат структурални дефекти на самите заби и аномалии на вилицата. Ваквиот облик на структурален дефект обично е изразен кај несраснатото непце. Имајќи ги предвид овие неправилности, често се доаѓа до говорни проблеми и се доаѓа до забавување на појавата на говор.
Кај церебралната парализа, самата површина и локацијата на оштетувањето на мозокот, го одредува типот на потешкотијата. Овие потешкотии прават склоност за ширење, па се појавуваат –спастицитети, атетози, атаксии, ригидитети, тремори…
Во случаите на спастицитет, атетози и атаксии вклучен е и говорот, па така обично се јавуваат и оштетувања на моторните мускули, кои се потребни за развивање и појава на говор. Воздушната струја често излегува преку нос, наместо преку уста или обратно, што го оштетува квалитетот на гласот. Кај овие деца се јавуваат потешкотии и при координација на движењата, што често знаат да доведат до зачестени несакани гримаси на лицето.
Логопедскиот третман е повеќе од потребен и потребно е да се отпочне што е можно порано, уште кога е детето мало. Третманот бара исклучителен напор и правилни структуирани стручни логопедски вежби. Барањата кои ги поставуваме спрема овие деца, треба да бидат сведени на тоа што можат и колку можат. Не треба да бараме работи кои тие не можат да ги направат. Искуствата, предметите кои ги опкружуваат, настаните кои се случуваат – сето тоа треба максимално да биде искористено и објаснето, за да може детето да направи круг на стимулација –мисли-говор–мисли… Да се работи на организација на мислите преку говорот, за да може говорот понатаму правилно да се оформи.
♦♦♦♦♦
