Осум здрави бебиња се родени во Британија со помош на експериментална техника која користи ДНК од три лица за да им помогне на мајките да избегнат пренесување на ретки, опасни болести на своите деца, соопштија истражувачите во средата.
Поголемиот дел од ДНК се наоѓа во јадрото на нашите клетки, а токму тој генетски материјал — дел наследен од мајката, дел од таткото — нè прави тоа што сме. Но постои и мала количина ДНК надвор од јадрото на клетката, во структури наречени митохондрии. Опасни мутации таму можат да предизвикаат низа болести кај децата кои доведуваат до мускулна слабост, напади, развојни доцнења, тешки оштетувања на органите и смрт.
Тестирањата за време на постапката на ин витро оплодување обично можат да утврдат дали овие мутации се присутни. Но во ретки случаи, тоа не е јасно.
Поголемиот дел од ДНК се наоѓа во јадрото на нашите клетки, а токму тој генетски материјал — дел наследен од мајката, дел од таткото — нè прави тоа што сме. Но постои и мала количина ДНК надвор од јадрото на клетката, во структури наречени митохондрии. Опасни мутации таму можат да предизвикаат низа болести кај децата кои доведуваат до мускулна слабост, напади, развојни доцнења, тешки оштетувања на органите и смрт
Истражувачите развиваат техника која се обидува да го избегне проблемот со користење на здрави митохондрии од донаторска јајце-клетка. Во 2023 година беше објавено дека првите бебиња се родени со оваа метода, при која научниците го земаат генетскиот материјал од јајце-клетката или ембрионот на мајката, кој потоа се пренесува во донаторска јајце-клетка или ембрион со здрави митохондрии, но со отстранет остатокот од клучната ДНК.
Најновото истражување „претставува важна пресвртница,“ изјави д-р Зев Вилијамс, директор на Центарот за плодност при Универзитетот Колумбија, кој не бил вклучен во работата. „Проширувањето на можностите за репродукција… ќе им овозможи на повеќе парови да остварат безбедни и здрави бремености.“
Со оваа метода, ембрионот има ДНК од три лица — од јајце-клетката на мајката, спермата на таткото и митохондриите на донаторот — и беше потребна промена на законот во Велика Британија во 2016 година за да се одобри. Методата е дозволена и во Австралија, но не и во многу други земји, вклучувајќи ги и САД.
Експерти од Универзитетот во Њукасл (Велика Британија) и Универзитетот Монаш (Австралија) објавија во New England Journal of Medicine во средата дека ја спровеле техниката кај ембриони добиени по оплодување кај 22 пациентки, што резултирало со осум бебиња кои, според досегашните наоди, се без митохондриски болести. Една жена сè уште е бремена.
Едно од осумте родени бебиња имало малку повисоко од очекуваното ниво на абнормални митохондрии, изјави Робин Ловел-Беџ, научник за матични клетки и развојна генетика од Институтот Френсис Крик, кој не бил вклучен во истражувањето. Тој рече дека тоа сè уште не се смета за доволно високо ниво за да предизвика болест, но треба да се следи како ќе се развива бебето.
Д-р Анди Гринфилд, експерт за репродуктивно здравје на Универзитетот Оксфорд, го нарече истражувањето „триумф на научната иновација“ и рече дека методот на размена на митохондрии ќе се користи само кај мал број жени кај кои другите начини за избегнување на пренесување на генетски болести, како тестирање на ембрионите во рана фаза, не се ефективни.
Најновото истражување „претставува важна пресвртница,“ изјави д-р Зев Вилијамс, директор на Центарот за плодност при Универзитетот Колумбија, кој не бил вклучен во работата. „Проширувањето на можностите за репродукција… ќе им овозможи на повеќе парови да остварат безбедни и здрави бремености“
Ловел-Беџ рече дека количината на ДНК од дарителот е незначителна, нагласувајќи дека детето нема да има никакви особини од жената која ги донирала здравите митохондрии. Генетскиот материјал од донираната јајце-клетка сочинува помалку од 1 % од бебето родено со оваа техника.
„Ако имате трансплантација на коскена срцевина од дарител… ќе имате многу повеќе ДНК од друга личност,“ рече тој.
Во Велика Британија, секој пар кој сака бебе родено преку донирани митохондрии мора да добие одобрение од националниот регулатор за плодност. До овој месец, 35 пациентки добиле дозвола за оваа техника.
Критичарите претходно изразија загриженост, предупредувајќи дека е невозможно да се знае какво влијание ваквите нови техники може да имаат врз идните генерации.
„Во моментов, пронуклеарниот трансфер не е дозволен за клиничка употреба во САД, главно поради регулаторни ограничувања на техники кои резултираат со наследни промени во ембрионот,“ рече Вилијамс од Колумбија во е-пошта. „Дали тоа ќе се промени останува неизвесно и ќе зависи од развојот на научните, етичките и дискусиите за политиките.“
Но во земјите каде што техниката е дозволена, поддржувачите велат дека таа може да понуди ветувачка алтернатива за некои семејства.
Лиз Кертис, чија ќерка Лили починала од митохондриска болест во 2006 година, сега работи со други семејства погодени од оваа состојба. Таа рече дека било поразително кога ѝ кажале дека нема лек за нејзиното осуммесечно бебе и дека смртта е неизбежна.
Таа рече дека дијагнозата „ни го преврте светот наопаку, а никој не можеше да ни каже многу за тоа, што е тоа или како ќе влијае на Лили.“ Подоцна, Кертис ја основала Фондацијата „Лили“ во чест на својата ќерка за да ја подигне свесноста и да поддржи истражувања за болеста, вклучувајќи ја и најновата работа на Универзитетот во Њукасл. „Ова е навистина возбудливо за семејствата кои немаат многу надеж во своите животи,“ рече Кертис. (АП)
