Летото носи многу убавини: долги сончеви денови, уживање на плажа, опуштени одмори и многу време поминато на отворено. Но, од друга страна, времето поминато надвор може да значи и изгореници од сонце, изгребани колена и убоди од инсекти.
Убодите од инсекти најчесто се безопасни, но некои инсекти можат да пренесат штетни, па дури и смртоносни вируси. Еден таков вирус е енцефалитисот, кој може да доведе до симптоми слични на грип, напади (конвулзии), па дури и смрт. Енцефалитис може да се пренесе преку убоди од комарци или крлежи, а бројот на случаи може да расте поради климатските промени.
Што треба да знаат родителите за енцефалитисот и кои се главните симптоми што треба да се следат? Подолу, двајца експерти споделуваат повеќе детали за ова заболување и што да направите ако се сомневате дека вашето дете може да е заразено.
Што е енцефалитис?
Најверојатно сте слушнале за енцефалитис, но можеби не сте запознаени со состојбата и нејзините симптоми. Енцефалитисот се дефинира како воспаление на мозокот, кое може да биде бактериско или вирусно; вирусната инфекција најчесто се пренесува преку убоди од комарци или крлежи.
Иако многумина мислат дека енцефалитисот е ретка состојба, д-р Ава Истон, извршен директор на Encephalitis International, вели дека е почеста отколку што претпоставуваме; таа проценува дека има околу 1,5 милиони случаи годишно на глобално ниво, или тројца луѓе секоја минута.
Ако енцефалитисот не се третира навреме, може да доведе до сериозни компликации како проблеми со меморијата, промени во однесувањето или личноста, епилепсија, физички инвалидитет или развојни доцнења. Во најтешките случаи, може да биде животозагрозувачки
„Луѓето често се изненадени кога ќе дознаат дека енцефалитисот има поголема зачестеност во многу земји отколку моторно-невронската болест (ALS) и бактерискиот менингитис“, вели таа. „Нашата надеж е да ја подигнеме свеста за оваа состојба, за луѓето да почнат да мислат на неа на ист начин како што мислат на сепса и менингитис.“
Зошто расте бројот на случаи на енцефалитис?
Д-р Истон нагласува дека истражувачите сè уште не знаат со сигурност дали бројот на случаи расте, бидејќи „надзорот и собирањето податоци“ за оваа состојба се слаби. Сепак, има основа да се верува дека бројот расте, а климатските промени можат да бидат фактор.
„Како што се загрева Земјата, случаите на нови и повторно појавени инфекции, вклучително и оние што предизвикуваат енцефалитис, ќе продолжат да растат,“ објаснува таа. „Векторите што пренесуваат инфективни болести, како комарци и крлежи, се движат во нови заедници и средини. Ситуацијата се комплицира бидејќи почнуваме да живееме поблиску до животни, а руралните области се намалуваат. Сите овие фактори влијаат врз јавното здравје, понекогаш драматично.“
Д-р Истон ја посочува епидемијата на Зика вирусот во Бразил, кој претходно бил „сметан за релативно безопасен вирус“ сè додека не се појавил во заедница без имунитет; Зика вирусот предизвикал смрт и инвалидитет особено кај новородени бебиња. Друг пример е епидемијата на јапонски енцефалитис во Австралија во 2022 година, која се случи кога поплавите се проширија низ земјата, носејќи со себе комарци кои ги заразија Австралијците без имунитет.
Како да ги заштитите вашите деца од енцефалитис
Според д-р Истон, некои форми на енцефалитис се превентабилни, а други не. Вакцинацијата е првиот клучен чекор; таа ги наведува ММР вакцината (морбили, заушки, рубеола) и вакцината против грип како два примери.
Ако патувате на одмор, особено во друга земја, можеби ќе треба да размислите за патнички вакцини за заштита од јапонски енцефалитис и крлежно-пренослив енцефалитис. „Многу луѓе не размислуваат за ризиците по здравјето додека патуваат во Европа, а сепак, голем дел од континентот е подложен на крлежно-пренослив енцефалитис,“ вели таа.
Раната дијагноза и третманот прават значајна разлика во шансите за закрепнување кај детето и можат да помогнат во спречување на долготрајни оштетувања
Најлесниот начин да се заштитите вие и вашите деца, на прво место е да го намалите изложувањето на комарци и крлежи. Д-р Истон препорачува користење спреј против инсекти, носење долги ракави и панталони на места со многу инсекти и избегнување на застојана вода, каде што инсектите се размножуваат. Исто така е одлична идеја да воведете редовни проверки за убоди од инсекти и крлежи за целото семејство кога ќе се вратите од надвор.
Симптоми кои родителите не треба да ги игнорираат
Симптомите можат да варираат во зависност од тежината, но д-р Мишел Толедано, специјалист по неврологија во Mayo Clinic Hospital во Минесота, вели дека постојат неколку важни знаци кои родителите не смеат да ги игнорираат. „Раните симптоми често наликуваат на грип, но можат брзо да се влошат,“ објаснува тој.
Некои симптоми на кои треба да обрнете внимание:
- ненадејна висока температура,
- главоболка,
- повраќање,
- конфузија или дезориентација,
- напади (конвулзии),
- тешкотии во говорот или разбирањето на јазикот,
- проблеми со видот,
- прекумерна поспаност или тешкотија при будење,
- ненадејни промени во однесувањето или карактерот.
Кај бебиња или мали деца, обрнете внимание на раздразливост, слаб апетит или испакната фонтанела на главата на бебето.
Вашиот родителски инстинкт, исто така, може да биде многу важен. „Јас многу верувам во инстинктот,“ вели д-р Истон. „Ако нешто ви изгледа погрешно, проверете го.“
Ако вашето дете боледува од енцефалитис, мора да се третира што е можно побрзо. Вирусниот енцефалитис често се лекува со антивирусни лекови, но многу вируси, вклучувајќи ги и оние што се пренесуваат преку убоди од комарци и крлежи не реагираат секогаш на тие третмани, вели д-р Толедано.
„Во такви случаи, клучна е поддржувачката терапија, која може да вклучува течности, кислород и лекови за контрола на нападите или намалување на отокот на мозокот,“ вели тој. Ако енцефалитисот е поврзан со автоимуна реакција или друга неинфективна причина, вели тој, лекарите може да користат третмани како стероиди. Времетраењето на хоспитализацијата зависи од сериозноста на болеста; може да варира од само неколку дена до неколку недели или дури месеци, објаснува д-р Толедано.
Не двоумете се да го проверите вашето дете ако мислите дека можеби е изложено на енцефалитис. „Ако енцефалитисот не се третира навреме, може да доведе до сериозни компликации како проблеми со меморијата, промени во однесувањето или личноста, епилепсија, физички инвалидитет или развојни доцнења,“ објаснува д-р Толедано. „Во најтешките случаи, може да биде животозагрозувачки. Раната дијагноза и третманот прават значајна разлика во шансите за закрепнување кај детето и можат да помогнат во спречување на долготрајни оштетувања.“
