Секој родител и учител сака детето да порасне во личност која не е само образована, туку и среќна, самостојна и отпорна на подемите и падовите што ги носи животот. Психолозите, педагозите и експертите за детски развој се согласуваат дека постојат неколку основни животни лекции кои, ако се втемелат навреме и систематски, прават голема разлика. Во продолжение издвојуваме три клучни лекции кои секој родител треба да ги пренесе на своето дете, заедно со практични совети како тоа да се направи.
1. Важноста на развојот на отпорноста (резилиентноста)
Отпорноста не е вродена особина – таа се развива преку искуства, преку соочување со непријатности, грешки и повремени неуспеси. Истражувањата покажуваат дека децата кои учат дека неуспехот не е крај туку можност за учење, полесно се справуваат со стресни ситуации подоцна во животот, според Американската психолошка асоцијација.
Како да ги учиме децата на отпорност:
-
Охрабрувајте ги да се обидуваат дури и кога нешто им е тешко и не им оди веднаш. Помогнете им да размислат за друго решение и да се обидат повторно.
-
Фокусирајте се на трудот, вложениот напор и обидите, наместо само на резултатот. Наместо „Браво што успеа“, кажете „Гледам дека навистина се потруди“.
-
Оставете ги да ги почувствуваат последиците од своите постапки. Ако заборават да ја направат домашната задача, дозволете да почувствуваат мала непријатност – со ваша поддршка за да научат како да се организираат.
-
Обезбедете чувство на сигурност: Детето треба да знае дека, дури и кога ќе направи грешка, не е само и има ваша поддршка. Пасивната поддршка не е доволна – активната комуникација е клучот.
2. Одговорност и самостојност
Одговорноста создава чувство на контрола над сопствениот живот и избори. Кога детето учи дека има задачи, дека треба да си стои на зборот и дека последиците одлуките се важни – тоа ја гради неговата самодоверба и чувството на способност. Самостојноста, под надзор и водство, му помага да развие вештини за решавање проблеми, планирање и организирање – клучни компетенции за зрелата возраст.
Како да се поттикнува одговорноста:
-
Дајте му конкретни, возрастно-прилагодени задачи дома, време за учење и игра, како и можност да учествува во планирањето на дневните обврски.
-
Воспоставете јасни граници и очекувања. Бидете доследни, но и емпатични кога ќе заборави нешто.
-
Овозможете му да носи мали одлуки: што да облече, со што прво да започне – учење или игра, како да си го организира училишниот ранец или бирото.
-
Помогнете му самостојно да решава проблеми: Водете го низ процесот – како да го подели големиот проблем на помали делови, кога и како да побара помош.
3. Емпатија, почит и меѓучовечки односи
Емпатијата и способноста да се разберат чувствата на другите се клучни за градење здрави односи – со врсниците, наставниците и семејството. Стручњаците велат дека децата кои се поемпатични имаат подобри социјални вештини, помалку конфликти, поголема соработка и посилен осет за припадност.
Почитта кон себе и другите – прифаќање на разликите, граѓанска одговорност, почитување на границите на другите – создава пофункционални заедници и му помага на детето да изгради интегритет и морална сила.
Како да се поттикнува емпатијата:
-
Бидете пример: Покажете со сопствено однесување како се слуша со разбирање, како се признава грешка и се извинува.
-
Вклучете го во ситуации каде може да помогне на други – преку мали гестови, волонтирање или помош во семејството и заедницата.
-
Разговарајте за чувства: Поттикнете го да изрази што чувствува и што мисли дека чувствува некој друг. Приказни, филмови и игри се одличен повод за разговори за емоции и различни перспективи.
-
Учете го да прифаќа разлики: Без разлика дали се работи за ставови, култури, способности или мислења – различноста е вредност.
