ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Разводот е најстресен фактор со кој се соочуваат не само сопружниците, туку и нивните деца. Нема безболен начин да се соопшти одлуката на родителите, дека нема да живеат понатаму заедно. Нема добар миг кога таа вест да се соопшти на децата. Секогаш тоа е траума за децата. Има периоди кои се особено осетливи и ранливи, а тоа е времето на пубертетот и адолесценцијата“, објаснува д-р Љубинка Дамјановиќ, специјалист по психијатрија во Завод за ментално здравје на деца и млади „Младост“ – Скопје. Сепак, пред да одлучат конечно да ја раскинат брачната заедница родителите би можеле да појдат на советување, вели д-р Дамјановиќ. „Да видат до каде се стигнати, дали можат да си подадат рака и да продолжат заеднички да чекорат понатаму во животот. Да работат на сопствените слабости и да ги зацврстат доблестите“. Како реагираат децата по соопштување на веста за разводот, како да им се помогне, како треба да се однесуваат родителите со нив по разводот за да немаат последици по своето ментално здравје… – одговорите на овие и други прашања на оваа тема следуваат подолу во интервјуто со д-р Дамјановиќ.
Бројот на разведени бракови секојдневно бележи пораст во земјава, но во принцип не се говори доволно на оваа тема кога станува збор за децата. Постои ли „најбезболен“ начин да им се соопшти оваа вест на децата, а притоа тие да не се почувствуваат виновни, имајќи предвид дека децата ги гледаат работите од поинаква перспектива?
Д-р Дамјановиќ: За разводот не се говори кај нас доволно иако секојдневно има поголема бројка на разведени од склопени бракови. Разводот е најстресен фактор со кој се соочуваат не само сопружниците, туку и нивните деца. Нема безболен начин да се соопшти одлуката на родителите, дека нема да живеат понатаму заедно. Нема добар миг кога таа вест да се соопшти на децата. Секогаш тоа е траума за децата. Има периоди кои се особено осетливи и ранливи, а тоа е времето на пубертетот и адолесценцијата.
Првата реакција на децата е одбивање да се прифати веста. Децата се надеваат дека нивните родители ќе се смират и се ќе биде како порано. Откако ќе се соочат со новонастаната ситуација, почнуваат да стравуваат дека можеби еден или двајцата родители ќе се „разведат“ од нив
На помала возраст, децата не се толку свесни за целата ситуација, особено во семејства каде децата добивале љубов и грижа од двајцата родители. Битно е да се каже искрено без театралност во изнесената содржина, без прикривање на вистината. Секоја лага кажана на детето ќе остави последици во понатамошниот живот.
Токму децата се и причина зошто голем дел од сопружниците се обидуваат да го спасат бракот, но понекогаш работите не одат онака како што се планира. Изборот меѓу два огна: „ужасен крај“ или „ужас без крај“ е веројатно јасен… Кое е Вашето мислење?
Д-р Дамјановиќ: Моето мислење кога треба да се избира меѓу меѓу двата огна е изборот за развод, кога нема можност за понатамошен компромис меѓу сопружниците, по исцрпување на сите алтернативни мерки и активности да се подобри заемното функционирање и живеење.
Не би требало да се прекине бракот заради беспредметни причини, на пример, неусогласеност на воспитни ставови, а има многу бракови кои и покрај сериозни проблеми наоѓаат заеднички јазик, се подржуваат меѓусебно и остануваат заедно.
Но доколку се работи за насилство во семејството и некои други сериозни проблеми, подобро е побрзо да се потегне иницијативата за развод.
Што се треба родителите да преземат пред да се одлучат на конечно раскинување на брачната заедница? Дали децата смеат да бидат изговор за продолжување на агонијата?
Д-р Дамјановиќ: Пред да одлучат конечно да ја раскинат брачната заедница родителите би можеле да појдат на советување… Да видат до каде се стигнати, дали можат да си подадат рака и да продолжат заеднички да чекорат понатаму во животот. Да работат на сопствените слабости и да ги зацврстат доблестите.
Помалите деца се враќаат на ниво наназад, имаат регресивно однесување, на пример, користат бебешки говор, неволно мократ во кревет или на подот… Децата одбираат однесување кое ќе ги натера родителите на заемна комуникација било да е позитивна било негативна… Можно е појава на бес и агресивност кон братчето, сестричето, соучениците, родителите…
Кај нас кога бракот ја следи надолната линија, некои од родителите се одлучуваат на раѓање на уште едно дете… Но ако нивниот однос тоне, не може новото дете да им помогне да пловат безбедно во брачните води… Тонењето на бракот се забрзува… тоа е самозалажување, дека детето е нов живот, нова радост.
Какво однесување може да се очекува од детето по соопштување на веста за разводот? И како да се надмине овој период?
Д-р Дамјановиќ: Првата реакција на децата е одбивање да се прифати веста. Децата се надеваат дека нивните родители ќе се смират и се ќе биде како порано. Откако ќе се соочат со новонастаната ситуација, почнуваат да стравуваат дека можеби еден или двајцата родители ќе се „разведат“ од нив.
Помалите деца се враќаат на ниво наназад, имаат регресивно однесување, на пример, користат бебешки говор, неволно мократ во кревет или на подот… Децата одбираат однесување кое ќе ги натера родителите на заемна комуникација било да е позитивна било негативна…
Можно е појава на бес и агресивност кон братчето, сестричето, соучениците, родителите… Но ако бесот и агресивноста е насочена кон себеси тогаш кај децата се манифестира депресивно однесување, во вид на повлеченост, незаинтересираност кон активности кои преходно буделе радост и задоволство, пореметен апетит, пореметување во исхраната, пореметување во сонот, самоповредување особено кај адолесцентите…
Како треба да се однесуваат родителите со своите деца по разводот за тие да немаат последици по своето ментално здравје?
Д-р Дамјановиќ: Родителите треба да се искрени, да се достапни за децата и да поминуваат квалитетно време со нив. Заеднички да соработуваат и комуницираат се во интерес на децата.
Ако бесот и агресивноста е насочена кон себеси тогаш кај децата се манифестира депресивно однесување, во вид на повлеченост, незаинтересираност кон активности кои преходно буделе радост и задоволство, пореметен апетит, пореметување во исхраната, пореметување во сонот, самоповредување особено кај адолесцентите…
Тука е и осудата од средината. Имено живееме во средина која е прилично стереотипна кога станува збор за разводи, иако бројката на разведени бракови не оди во таа насока. Како едно дете на разведени родители да се одбрани од сиве овие коментари и да израсне во здрава личност?
Д-р Дамјановиќ: Се е поголем бројот на деца кои живеат со еден родител. Нашиот народ за се коментира во негативна смисла, па и за разводите… Битно е да не ги допираат негативните коментари, битно е да знаат дека се сакани од нивните родители иако не живеат заедно. Доколку има потреба може да посетат психолошко советување, а доколку се појават и проблеми и психијатриска консултација и мислење.
