Д-р Ранко Рајовиќ: Развивајте дивергентно размислување кај децата, тоа е клучот за развој на надареноста

На прашањето дали интелигенцијата се наследува, д-р Ранко Рајовиќ, вели дека потенцијалот се наследува, а тоа што мама и тато се многу интелигентни само значи дека детето има потенцијал да биде интелигентно, но дали навистина ќе биде, зависи од околината и стимулациите. Тој истакнува дека три фактори се исклучително важни, а тоа е потенцијалот, околината и внатрешната мотивација за учење.

Родителите сакаат да го решат и проблемот со досада на детето, сега и веднаш. Ако детето се пожали дека му е досадно, има безброј канали и игри кои родителот ќе му ги стави на располагање. Нашите деца не се движат, 50% од нив имаат рамни стапала кога тргнуваат на училиште поради недоволно движење. Ние така создаваме неспособни деца

Д-р Рајовиќ беше и претседател на Комитетот на светската Менса за талентирани деца, а истражувањата кои тогаш се направени покажале дека многу деца, иако имаат вроден потенцијал да го развијат талентот, нема да го развијат бидејќи немаат стимулирачка средина. Само три од 20 потенцијално талентирани деца ќе го искористат својот вроден потенцијал, па д-р Рајовиќ се прашува – каде ги загубивме останатите 17?

„Надареноста на децата се покажува на многу начини. Овие деца може да прозборат порано, да покажат интерес за географија, енциклопедии, животни, да покажат рана желба да научат да гледаат на часовникот. На три-четири години тие интереси веќе се манифестираат. Тие се обидуваат да научат многу. И ако тогаш родителот рече „не ме прашувај за тоа сега, немам време“ и го вклучи телевизорот, тука нема стимулација. Гледањето во екранот ги намалува длабоките регии во мозокот, па така и когнитивните способности. Вие имате интелигентно дете кое не може да седи, да учи, да чита подолго од пет минути, но да игра игри – може. Тоа е проблем што го имаме денес и се вика хипервнимание“, вели д-р Рајовиќ и додава дека ако детето го совлада најтешкото нешто во животот, а тоа е говорот, до 3 или 4 години, тоа значи дека може многу повеќе ако има добри методи и поттикнувачка средина.

„Дете од три или четири години, кое научило да чита, не мора нужно да биде поинтелигентно од своите врсници… Мисловните процеси се многу поважни. Ние мораме да го активираме детскиот мозок на природен, биолошки начин“, објаснува д-р Рајовиќ.

Учењето нови работи е извор на среќа за децата

Тој вели дека учењето нови работи за децата е извор на среќа. Кога детето ќе сфати дека научило да оди, да вози велосипед или да прави нешто друго што претходно не можело да го направи, се излачува ендорфин, хормонот на среќата и детето се радува на тоа. И кога, да речеме, дете од 3-4 години ќе ги научи знамињата, па симболите на автомобилите, затоа што тоа го интересира, тогаш тоа им го покажува на мама и тато, мама и тато се воодушевени и се застанува тука. Не се оди чекор понатаму. Ништо не се презема. Д-р Рајовиќ ова го посочува како голем проблем на нашето општество.

Кинеските држави, вели тој, работат сосема поинаку. Кога еден Кинез чита, мора да размислува бидејќи мора да ги чита симболите и да ги поврзе со нивното значење. Тие учат да поврзуваат уште од најмала возраст и на тој начин ги развиваат регионите во мозокот.

Дете од три или четири години, кое научило да чита, не мора нужно да биде поинтелигентно од своите врсници

„А ние кога читаме, понекогаш и не знаеме што сме прочитале“, објаснува д-р Рајовиќ и додава дека тоа не значи дека нашите деца треба да почнат да учат кинески.

„Кинескиот е за Кинезите, не е за нас. Тие ќе ги гледаат тие симболи на работа, во продавница, во секојдневниот живот, нашите деца нема. Затоа и рековме дека средината е 100% важна, децата треба да се развиваат во склад со своето опкружување.

Дивергентното размислување е клучно за развојот на надареноста

Треба да ги научиме децата на симболи не за да знаат 100 симболи, туку за да научат да  поврзуваат. Така, кога родителите одат во градинка, можат да им ги покажат на децата симболите на автомобилите… Па, следниот чекор би требало да биде да се зборува за тоа каде која марка е произведена…

„Така децата учат да ги поврзуваат работите, па кога ќе прашате петгодишно дете со кое се работело што ги поврзува чизмата и пицата, ќе ви каже Италија. Ова се нарекува конвергентно размислување. Следниот чекор е детето само да почне да поставува прашања кои бараат од него да ги поврзе работите. Тогаш тоа е дивергентно размислување“.

Д-р Ранко Рајовиќ вели и дека не е дете кое е интелигентно задолжително и талентирано. Само кога ќе се развие интелигенцијата и кога детето ќе стане способно да размислува дивергентно, различно, тоа е развој на надареност. Тоа значи дека треба да ги менуваме методите веќе од градинка, а особено на училиште, а не да можеме да го извлечеме потенцијалот на само три од 20-те интелигентни деца.

Надареноста на децата се покажува на многу начини. Овие деца може да прозборат порано, да покажат интерес за географија, енциклопедии, животни, да покажат рана желба да научат да гледаат на часовникот. На три-четири години тие интереси веќе се манифестираат. Тие се обидуваат да научат многу. И ако тогаш родителот рече „не ме прашувај за тоа сега, немам време“ и го вклучи телевизорот, тука нема стимулација

„Мора да се работи со нив. Тие веќе знаат логични задачи, тоа не им значи ништо, треба да им задаваме нелогични задачи“, тврди д-р Ранко Рајовиќ.

Објаснувајќи што мисли со тоа, тој се присетува на еден пример кога им поставил иста задача на наставниците и децата во градинка, а тоа е да нацртаат дека мајката одлетала.

Наставниците, се разбира, ја нацртале мајката во авион, а детето ја нацртало мајката како лета со крилја кои и излегуваат од главата. Пофалувајќи го овој втор цртеж, Ранко бил запрашан како може да го учи детето дека крилјата растат од главата.

„Децата знаат дека крилјата не растат од главата, но пуштете ги! Нека цртаат така, ако кажеме дека не може вака, не може така, ги затвораме асоцијативните регии во мозокот, а тие се одговорни за дивергентното размислување, а тоа е надареноста, талентот и креативноста. Затоа се вели дека училиштето ја убива креативноста“.

Ако му го одземете движењето на детето – вие сте го запреле неговиот развој

Учењето нови работи за децата е извор на среќа. Кога детето ќе сфати дека научило да оди, да вози велосипед или да прави нешто друго што претходно не можело да го направи, се излачува ендорфин, хормонот на среќата и детето се радува на тоа

Иако многупати зборувал за тоа, д-р Ранко Рајовиќ не се откажува од едуцирање на родителите. Зборувајќи за немирните деца, тој вели дека на детето му е дадена енергија да се движи. Тоа е негова потреба и треба да биде во природа.

„Кога не се во природа, скокаат во куќата, од кревет на фотелја, од фотелја на маса, па велат дека детето е хиперактивно. Тоа не е хиперактивно, има природна потреба за движење која му е одземена бидејќи не е надвор. Ако на детето му ја одземеме можноста за движење, ние сме го спречиле неговиот развој.

Јас се залагам и за тоа училишниот одмор да трае 15 минути, децата да се истрчаат за тоа време, да не носат телефони. Но, токму тука родителите ни се проблем – како ќе се снајде детето без телефон? Па добро, нека го носи до училиште, во училиште нека го остави. Тоа е одлука која треба да ја донесе советот на родители на ниво на училиште. Да се прашувам јас, не би им дал на децата телефон до 10 години. Цртани филмови кратко – да, но гледање на телефонот со часови – не.

Родителите сакаат да го решат и проблемот со досада на детето, сега и веднаш. Ако детето се пожали дека му е досадно, има безброј канали и игри кои родителот ќе му ги стави на располагање. Нашите деца не се движат, 50% од нив имаат рамни стапала кога тргнуваат на училиште поради недоволно движење. Ние така создаваме неспособни деца“, заклучува д-р Рајовиќ. (Зелена учионица)