ПИШУВА:
Д-р Снежана Палчевска – Коцева,
специјалист педијатар
♦♦♦♦♦♦♦
Од првите денови на животот, човечкото тело е колонизирано од голем број микроорганизми, кои коегзистираат заедно со него и придонесуваат за бројни корисни цели. Несомнено најзначајните колонизатори се лоцирани во гастроинтестиналниот тракт и тие се означуваат како цревен микробиом. Составот на цревниот микробиом се верува дека во голем дел се оформува по раѓањето и е под директно влијание на случувањата во раниот животен период како начинот на раѓање, раната исхрана и експозицијата на антибиотици. Овој микробиом продолжува да се создава и развива зависно од потребите и условите на домаќинот во тек на целиот животен век.
Микробиотата не влијае само врз локалното здравје и процесите во гастроинтестиналниот тракт, утврдено е дека таа има влијание и врз други, подалечни органи, особено врз централниот нервен систем, врз неговите структурни и физиолошки аспекти. Патеките за комуникација кои ја овозможуваат интеракцијата меѓу интестиналниот микробиом и ЦНС се означува како оска меѓу ГИТ и ЦНС. И покрај интензивните истражувања точните механизми на комуникација меѓу овие два оддалечени системи не се сосема познати. Се смета дека е овозможена преку неврални, ендокрини, имуни и метаболни медијатори.
Модулацијата и оформувањето на микробиотата во раниот животен период влијае на мозочното здравје подоцна во животот. Така утврдено е дека промените во бактериската композиција на цревата во раната возраст се поврзани со промени во однесувањето од спектарот на аутистично однесување, како и психички болести (анксиозност и депресија кај возрасните). Интеркомуникацијата меѓу микробиотата – ГИТ и ЦНС не е комплетно позната, се верува дека постојат бројни патеки, преку кои таа влијае на функцијата и развојот на ЦНС. Тие вклучуваат повратни размени на сигнали преку вагусниот нерв, оската хипоталамус – хипофиза – адренална жлезда, имуниот систем како и невротрансмитери и метаболити со невроактивни својства кои ги продуцира цревниот микробиом. Познато е дека компонентите во исхраната влијаат на овие патеки и може да ги модифицираат, да ги оформуваат и да ги развиваат. Нутритиентите и метаболитите се препознаваат од страна на цревните епителни клетки, започнувајќи хормонска каскада која евентуално доведува до апсорпција на овие нутритивни компоненти и нивен транспорт преку циркулаторниот систем до многу органи во телото.
Составот на цревниот микробиом се верува дека во голем дел се оформува по раѓањето и е под директно влијание на случувањата во раниот животен период како начинот на раѓање, раната исхрана и експозицијата на антибиотици. Овој микробиом продолжува да се создава и развива зависно од потребите и условите на домаќинот во тек на целиот животен век
Нутритиентите реагираат и со микробиотата и се ослободуваат важни секундарни молекули. На пример, пребиотските недигестибилни влакна се ферментираат од микробиотата кои ослободуваат секударни метаболити кои регулираат важни процеси во човечкото тело. Една таква категорија на многу потентни продукти добиени со ферментацијата на овие влакна од страна на микробите во цревата се масните киселини со краток ланец. Овие метаболити се апсорбираат во цревата и можат да го модулираат ЦНС и имуниот систем. Освен што можат да ја поминат крвно-мозочната бариера и да навлезат во мозочното ткиво, можат и да ја модулираат структурата и функционалните аспекти на ЦНС. Кратко ланчаните масни киселини воедно влијаат и на имуниот одговор преку регулација на функцијата на дентритичните и Т-клетките, како и преку инхибиција на продукцијата на цитокините кои го афектираат развојот на мозокот.
Модулацијата и оформувањето на микробиотата во раниот животен период влијае на мозочното здравје подоцна во животот
Гастроинтестиналниот тракт кај новороденчето воглавно се колонизира со различни видови на Bifidobacterium. Набрзо по раѓање, микробиотата на новороденото се оформува преку исхраната и диететските и биоактивни компоненти на млекото. Доењето, адаптираните формули или мајчиното донорско млеко се трите најважни облици на раната исхрана. Таа ја одредува стапката на микробната колонизација на новороденото како и развојот на гастроинтестиналниот тракт, имуниот систем и централниот нервен систем. Но, регулацијата и развојот на овие системи воедно е одреден и од макро и микронутритиентите на млекото. Макронутритиентите битно се разликуваат зависно од фазата на лактација. Млекото во раната лактација е побогато со протеини и масти отколку во подоцните фази. Микронутритиентите во млекото како витамини и минерали многу зависат од мајчината исхрана и сопствените резерви. Во млекото се наоѓаат и биоактивни компоненти, кои поттикнуваат развој на ЦНС и го регулираат гастроинтестиналниот тракт во раниот животен период. Трите најзастапени вакви молекули се мембраните на масните глобули, олигосахаридите и микробиотата на мајчиното млеко.
Раните постнатални години, од раѓање до 2-3 годишна возраст ја означуваат базата за физичкиот, метаболниот, емотивниот, когнитивниот и социјалниот развој кој има долгорочно влијание во понатамошниот адултен период. Тука се случуваат рапидни развојни промени и во ГИТ и во мозокот. Процесите на микробна колонизација и когнитивен развој коинцидираат во првите години живот, и преку софистициран и комплексен систем на комуникација со медијатори ГИТ и мозокот се поврзуваат и поттикнуваат еден со друг. Раната исхрана клучно ги одредува медијаторите на оваа оска на комуникација и е особено значаен посредник во овој развоен период. Потребни се понатамошни истражувања за потврда и подобро разбирање на овој комплексен, но исклучително значаен систем на комуникација.
