Родителите, велат експерите, Божена Периќ, психолог и Ивана Доловчак, социјален работник често ни се обраќаат со прашање поврзано за давањето избор на детето, дали е добро тоа да се направи и дали навистина го учиме детето дека на тој начин да има одредена слобода во своето однесување и дека во иднина само ќе да може да направи добар избор. Исто така, родителите додаваат дека кога се однесуваат на овој начин, честопати чувствуваат дека детето тогаш има преголема слобода и премногу долго одлучува, и дека работите се многу полесни кога самите родители избираат што е најдобро за нивното дете. Една мајка дава пример за одење на роденден. Таа самата заклучила дека оваа ситуација е идеална за да му даде право на своето дете самостојно да одлучува што ќе облече. Сепак, резултатот не бил онаков каков што очекувала мајката, но оваа ситуација резултирала со едночасовна дискусија со многу фрустрации и врева, а на крајот мајката се запрашала: „Дали воопшто сакам да ја однесам на тој роденден, колку оваа дискусија и нејзината неодлучност ме исцрпија?”. Намерата на мајката да ѝ даде на ќерката избор била добра идеја, но начинот на кој мајката го спровела тоа треба да се прилагоди на развојот на детето.
За развојот на детето на независно одлучување, чувство на самоконтрола и самодоверба, кои одат рака под рака со независноста, навистина е важно во текот на растењето родителите да создаваат ситуации во кои нивните деца ќе имаат можност да направат избори. На тој начин го поттикнуваат детето да стане свесно за неговите вистински желби, го поттикнуваат да ги искажува, отворено да го искаже своето мислење, но и да развие чувство на одговорност за она што го избрало. Кога детето е мало, тоа би значело преземање одговорност за играчката што ја искинало, подоцна во развојот за оценката што ја добило, потоа за избор на понатамошно образование, работа, партнер итн. Меѓутоа, честа „стапица“ може да биде токму тоа што по некое време родителите имаат чувство дека детето води и одлучува во многу ситуации и дека на тој начин тие му се „покоруваат“. Тоа не сакаме да го порачаме на ниту еден родител. Ако родителот секогаш одлучува за детето и го прави она што може да го направи за него (на пр. да реши конфликт со врсник), тоа ќе научи секогаш да се потпира на другите во животот. Од друга страна, ако родителите му дадат премногу избор за неговата возраст, тоа ќе развие очекување дека секогаш ќе го добива она што го сака. Давањето избор на детето повеќе се однесува на секојдневниот, долгорочен начин на комуникација со детето во цела низа ситуации кои бараат да и родителите имаат доверба во она што го прават и кажуваат пред детето и самото да почувствува кои избори воопшто се во ред да му се понудат, наместо брз совет како да го натерате детето да соработува кога тоа не сака нешто.
ШТО МОЖАТ, А ШТО НЕ МОЖАТ ЗА ИЗБИРААТ ДЕЦАТА?
Родител треба да биде токму тоа – родител, возрасен човек кој избира и одлучува за сите важни одлуки во животот на детето, а детето може да ги прави оние избори кои се во согласност со неговата возраст. Многу е важно изборот што му е даден да биде јасен, едноставен и специфичен. Децата од градинка не можат да одлучат за прашања од типот каде ќе одите на плажа (иако од претходни искуства ги знаат двете места меѓу кои се двоумите), во која населба ќе купите стан (иако сте ги погледнале заедно) или дали вашите пријателите ќе дојдат на гости или не. Тоа се одлуки кои родителите ги носат самостојно. Но, децата можат да одлучат дали да однесат зелена или сина крпа за плажа на море, кој суперхерој ќе ги има чаршафите на креветот во новиот стан и дали на гостите ќе им купат сладолед од ванила или чоколадо.
На ист начин, детето не може да одлучи дали ќе оди во градинка тој ден или не кога треба да одите на работа, а вие сте се договориле со бабите и дедовците тој ден да бидат ˝слободни˝, но тие можат да одлучат која од понудените рути за одење во градинка ќе ја изберат или која песна ќе ја слушате во автомобилот. Исто така, тоа не може самостојно да одлучи што да облече на роденден од целата гардероба, но ако понудите два-три фустани или две-три кошули, тоа може да избере што му се допаѓа. Со тоа што ќе му понудат на детето широк избор, родителите ќе добијат контраефект – на детето се му е интересно и привлечно и нема да може само да ги насочува своите желби од сето ова, но доколку родителите донесат поголема одлука, во рамките на што му даваат можност на детето за помал избор, детето ќе го избере, ќе биде задоволно, а со тоа и родителите.
Слично е, велат Периќ и Доловчак, кога зборуваме за воспоставување правила дома. Родителите можат првично да се обидат со некое однесување кое инаку ги исцрпува, а подоцна да го применат во поголем број ситуации. На пример, ако детето не сака да ги собере играчките пред спиење и секоја вечер има расправија поради тоа, можете да му кажете дека отсега важи едно важно правило: ако ги собере играчките, тоа избира која омилена приказна ќе се чита пред спиење; ако не ги среди играчките, избира да спие без претходно да му се прочита приказната. Што и да избере детето, најважно е вие да бидете доследни во тоа, без разлика на реакцијата на детето, тој ден и секој ден потоа, бидејќи на тој начин детето ќе сфати колку ви е важно тоа правило и дека има опција за избор и контрола дали сака тој ден да му ја прочитате приказната или не. Некогаш да се биде доследен е најголемиот предизвик, но на овој начин детето, меѓу другото, учи да ги почитува одлуките и изборите направени од другите.
