Пишува:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Алергискиот ринитис бележи тренд на пораст на преваленцијата, претставува една од најчестите хронични болести кај децата, не е животозагрозувачки, но има сериозен импакт на квалитетот на живот, посебно присутни последици при отсуство на контрола на симптомите“, вели д-р Татјана Баевска-Вучковиќ, педијатар – супспецијалист по педијатриска пулмологија со алергологија, ЈЗУ Здравствен дом – Скопје. „Децата со АР имаат два пати помалку можности за редовни дневни активности во однос на децата без АР поради назалната опструкција, која е водечки симптом за нарушен сон (тешкотии при заспивање, ноќно будење), а последица е дневната поспаност, намалена концентрација, замор, раздразливост“, објаснува д-р Баевска-Вучковиќ.
Што претставува алергискиот ринитис, една од најчестите хронични болести во детската возраст?
Д-р Баевска-Вучковиќ: Алергиски ринитис претставува симптоматскa ИгЕ хронична инфламација на носната мукоза индицирана од алергиски имун одговор на инхалирани алергени кај сензибилизирани индивидуи.
АР претставува светски глобален здравствен проблем кој ги зафаќа сите возрасни и етнички групи – АРИА, СЗО. Според АРИА и „Концепт на единствени дишни патишта“, инфламаторниот процес ги афектира како горните така и долните дишни патишта. АР често е поврзан со други атописки состојби како атописки дерматитис или алергија на храна. АР е една од најчестите хронични болести во детството!
Околу 400 милиони луѓе во светот страдаат од АР, проксимативно 20% кај адулти од општата популација и до 40% кај деца! Преваленција на АР во однос на полот во детската возраст доминира кај машкиот пол, а се изедначува со женскиот пол на адултна возраст. Преваленција на САР е 16,5%, а на ПАР е 6,7%. Светскиот тренд на пораст на преваленцијата го следи и Македонија 11,5% (1995 год.), 25-30% (2016 год.).
Непосредни симптоми при рана фаза на одговор по експозиција на аероалерген се јадеж, кивање, водникова ринореја, назална конгестија, очно солзење, црвена очна конјуктива, чешање на очите и фарингеален или ушен јадеж. Симптоми од доцна фаза на одговор се назална опструкција, аносмија и назална хиперреактивност
Според светската епидемилошка база на податоци се нотираат неколку студии за превалeнцата на АР кај децата, како Кохорт студија Германија која покажува дека 15% од децата развиваат АР во првите 7 години од животот – дијагноза од лекарски извештај. Детска респираторна студија Тускон, САД, прикажува инциденца на 42% АР во првите 6 години од животот (дијагноза од лекарски извештај).
АР има сериозен импакт на квалитетот на живот, има економска последица на трошок, на пример, во Америка резултира со 3.5 милиони денови на отсуство од работа и 2 милиони денови отсуство од училиште (2012 год.) Деца со АР имаат два пати помалку можности за редовни дневни активности во однос на деца без АР, поради назалната опструкција е водечки симптом за нарушен сон (тешкотии при заспивање, ноќно будење), последица – дневна поспаност, намалена концентрација, замор, раздразливост!
Кој е механизмот на негово настанување?
Д-р Баевска-Вучковиќ: Механизмот на настанување се карактеризира со две фази на алергиска реакција. Иницијална, фаза на сензибилизација – изложеност на аероалергенот резултира со создавање на ИгЕ како индукција на хуморален одговор. Во фаза на сензибилизација организмот се запознава со алергенот. При повторна изложеност на алергенот која може да биде по некој ден, месец или година настанува последователна фаза со клиничка манифестација! Во двете фази на алергиската реакција кај АР учествуваат бројни инфламаторни клетки со нивни продукти како инфламаторни медијатори кои се носители на ефекторната функција и клиничка манифестација.
Кои се симптомите кои го карактеризираат алергискиот ринитис, кој неретко во детската возраст се меша и со обична настинка, која има слични симптоми?
Д-р Баевска-Вучковиќ: Непосредни симптоми при рана фаза на одговор по експозиција на аероалерген се јадеж, кивање, водникова ринореја, назална конгестија, очно солзење, црвена очна конјуктива, чешање на очите и фарингеален или ушен јадеж. Симптоми од доцна фаза на одговор се назална опструкција, аносмија и назална хиперреактивност.
Децата кои се соочуваат со алергиски ринитис се често уморни, недоволно наспани, оттаму и некоцентрирани на часовите… Како понатаму се одразува овој проблем врз нивниот секојдневен живот?
Д-р Баевска-Вучковиќ: АР може да биде сезонски-аероалергени од надворешната средина како што се полените од дрва, треви, коров, мувла, амброзија или перенијален (целогодишен) –аероалергени од внатрешната средина како домашната прав, мувла, лебарки, домашни миленици (мачка, куче). Според тежината на симптомите може да биде лесен, умерено тежок и многу тежок АР кој дава како последица нарушување на дневните активности, со сериозен импакт на квалитетот на живот. Последиците вклучуваат нарушен сон и замор, проблем при заспивање, негативно влијание на дневните активности, намалена продуктивност на работа или училиште, кај децата пореметување на когнитивните функции и во учењето, непријатност кај адолесцентите и децата да користат инхалери.
За успешна контрола и здрав правилен раст и развој на децата потребна е соодветна едукација на родителите и децата, како и достапни информации
Води ли АР кон астма?
Д-р Баевска-Вучковиќ: Според АРИА до 58% од пациентите со АР имаат астма, како и 15-38% од пациентите со астма имаат АР. АР е поврзан со последователен развој на астма!
Како се воспоставува дијагнозата, од што се состои третманот и кои се препораките за заштита на децата од дејството на алергенот?
Д-р Баевска-Вучковиќ: Дијагнозата на АР се потврдува со исцрпна анамнеза, клиничка слика и одредени тестови и процедури, при што кожните алерголошки тестови се дефинираат како „златен стандард“. Доколку нема можност да се изведат може да се употреби специфично ИгЕ преку in vitro тестови.
Според тежината на симптомите може да биде лесен, умерено тежок и многу тежок АР, кој дава како последица нарушување на дневните активности, со сериозен импакт на квалитетот на живот. Последиците вклучуваат нарушен сон и замор, проблем при заспивање, негативно влијание на дневните активности, намалена продуктивност на работа или училиште, кај децата пореметување на когнитивните функции и во учењето, непријатност кај адолесцентите и децата да користат инхалери
Третманот на алергиски ринитис вклучува избегнување на аероалергените – мерки за контрола на човековата околина и фармакотерапија – антихистаминици, кортикостероиди, антихоленергици, антилеукотриени, деконгестанти и имунотерапија.
Мерки за редукција на изложеноста на алергени од домашните микрокрлежи, внатрешните мувли, домашни миленици, лебарки, како и мерки за контрола на експозиција на неспецифични иритантни тригери како што се дим од цигари, силни мириси, промена на температура и физички напор кои некогаш доколку се присутни може да ги влошат симптомите на АР.
Третманот на АР има скалест пристап и употреба на тописки (интраназални) и/или системски медикаменти. Интраназални кортикостероиди и/или орални Х1-антихистаминици претставуваат прва линија во лекување на АР кај возрасни и деца поголеми од 4-годишна возраст. Деца помали од 4 години се лекуваат со орални антихистаминици, интраназален солен спреј и тописки кортикостероиден спреј кај силно изразени симптоми. Интраназални кортикостероиди се супериорни VS интраназални Х1-антихистаминици и орални антагонисти на леукотриените. Доколку не се постигнува контрола на симптомите се пристапува кон специфична имунотерапија која може да биде субкутана или сублингвална.
Алергиски ринитис бележи тренд на пораст на преваленцијата, претставува една од најчестите хронични болести кај децата, не е животозагрозувачки, но има сериозен импакт на квалитетот на живот, посебно присутни последици при отсуство на контрола на симптомите! За успешна контрола и здрав правилен раст и развој на децата потребна е соодветна едукација на родителите и децата, како и достапни информации!
