ПИШУВА:
Александра Стојановска
saska@pedijatar.mk
Во последните неколку децении алергиските заболувања во детската возраст добиваат епидемиски размери, а според досегашните интернационални истражувања преваленцата на алергиските болести се движи во опсег од 4% до 37% за различни заболувања во различни географски реони во светот и различни возрасни групи кај децата. Со асс. Д-р Весна Мицевска, специјалист педијатар на Клиниката за детски болести во Скопје, разговаравме за алергискиот ринитис, кои симптоми се најчести кај ова често деско заболување, на која возраст децата имаа најголем ризик да го добијат, како и за тоа како се одвива лекувањето и на што треба да внимава секој родител.
Докторка, факт е дека алергиските болести имаат карактер на модерни епидемии, со оглед дека повеќе од 20 отсто од светската популација боледува од алергиски ринитис, астма или атописки дерматитис. Иако лесно препознатлив, алергискиот ринитис во голем број случаи останува недијагностициран и нелекуван. Како еден родител да препознае дека неговото дете има алергиски ринитис (АР)?
МИЦЕВСКА: Во алергиски болести или пореметувања припаѓаат атопичниот дерматит или екцема, алергиски ринит, ринокоњуктивит, астма, уртикарија, алергиите на храна и анафилаксата. Тие се хронични и најчесто комплексни заболувања на чија појава и развиток влијаат како генетски фактори така и фактори од околината. Со подемот на алергиските заболувања во последните децении особено во западниот свет, се наметнува фактот дека факторите на околината играат многу поголема улога во развојот на истите отколку што претходно се мислело.
Во последните неколку децении алергиските заболувања во детската возраст добиваат епидемиски размери. Според досегашните интернационални истражувања преваленцата на алергиските болести се движи во опсег од 4% до 37% за различни заболувања во различни географски реони во светот и различни возрасни групи кај децата.
Во последните 30-тина години светските истражувања бележат континуиран пораст на преваленцата на АР во детската возраст. Така се смета дека повеќе од 10 % од децата до 14 годишна возраст и 20-30% од адолесцентите и младите адулти имаат симптоми на АР.
Алергискиот ринитис го карактеризираат група на симптоми кои се јавуваат како резултат на промени кои настануваат во носната слузница: чешање, носна секреција, кијавица и носна опструкција. Овие се најчестите симптоми на заболувањето. Доколку родителот забележи дека кај неговото дете се појавиле некои од овие симптоми, истите траат подолго време и не се поврзани со некоја вирусна инфекција, се јавуваат периодично, односно сезонски или при изложеност на одредени фактори од околината, би требало да се посомнева дека можеби се работи за АР и задолжително треба да го однесе детето кај матичниот лекар. Понатаму доколку е потребно ќе бидат упатени на преглед кај субспецијалист пулмоалерголог или оториноларинголог.
Која е возраста кога условно АР најчесто се јавува кај децата и младите лица?
МИЦЕВСКА: Симптомите на АР може да се појават во било која возраст кај децата, но сепак највообичаена е во групата на школски деца, над 5 годишна возраст. Втора најчеста возраст е периодот на пубертетот кога се актуелни и хормонските промени во организмот. За разлика од АР и астмата, карактеристична возраст за појава на атописки дерматит и алергија на храна е помалата возраст, почнувајќи од првата година од животот.
Алергискиот ринитис не е животозагрозувачка болест, но значајно влијае на квалитетот на живот. Кои симптоми може да се развијат, а реално не се директно поврзани со АР?
МИЦЕВСКА: Симптомите на АР кај децата честопати може да се игнорираат или занемарат, а некогаш и да не бидат препознаени од страна на децата и нивните родители. Покрај појава на карактеристичните симптоми може да доминираат и други кои честопати не се поврзуваат со ова заболување. Затнатоста на носот, спиење со отворена уста, главоболка, замор, подочници или појава на оток на очите,челото и во пределот на образите може да бидат препишани на некоја друга претпоставена состојба или болест а всушност да бидат предизвикани од АР.
Дали алергискиот ринитис е подлога или ризик фактор за други состојби и болести кај децата?
МИЦЕВСКА: АР не би требало да се сфати како изолирана патологија. Воспалителниот процес кој се создава на носната слузница може да се прошири и да ги зафати слузницата на очите, синусните шуплини, увото и слузницата на долните дишни патишта. Долготрајното перзистирање на симптомите на АР предизвикуваат создавање на карактеристични промени на ликот на детето, т.н.аденоиден фациес, деформација на забите и вилицата. Покрај тоа во контекст на развојот на АР може да постојат и други деформации или промени како што се искривување на носната преграда, назална обструкција, синузитис и аденоидни вегетации. Децата со АР се склони кон развој на воспаление на средното уво поради оток на слушната туба и појава на секундарни инфекции.
Освен бројни неалергиски состојби, кај децата со АР може да се сретнат и симптоми на друга алергиска болест како атописки дерматит, астма или алергија на храна.
Кои се фактори и главни алергени влијаат на појавата на АР?
МИЦЕВСКА: За развиток и манифестација на АР се одговорни внатрешни или генетски фактори и фактори на околината. Најчестите алергени кои се инкриминирани за активација на механизмите на алергиска сензитација се инхалативните, значи потекнуваат од надворешната околина. Меѓу нив најчести се домашната прашина (дерматофагоиди или микрокрлежи), полени од дрвја и треви, мувли, тутун и влакна од домашни миленичиња (мачка, куче, хрчак, папагали). Врз интензитетот на експозиција на алергени, влијаат и други фактори на околината како што се климатските (временските) услови: дождот ги намалува додека ветерот и сувото време ги потенцира (зголемува).
Што е со алергиската астма, дали таа е поврзана со АР?
МИЦЕВСКА: Карактеристично за алергиските болести е тоа што тие најчесто се јавуваат повеќе од една на број истовремено. Најчеста асоцијација сепак е забележана помеѓу појавата на астмата и алергискиот ринитис, па разни истражувања укажуваат дека речиси 80 % од болните со астма имаат симптоми на АР а 10-40% од болните со АР имаат и астма. Механизмите на развој на алергиското воспаление на дишната слузница во горните делови може да бидат тригер фактор за развој/проширување на промените и на слузницата на долните дишни патишта кое резултира со зголемена преосетливост на истата на експозиција на вдишани алергени кое води до развој на симптоми на астма. Оттука произлегува и потребата за навремено откривање и адекватен третман на АР со цел за спречување или намалување на симптомите на астмата како асоцирана алергиска болест кај децата.
Каков е текот на лекувањето, што се презема кај децата?
МИЦЕВСКА: По поставување на дијагнозата на АР, кај децата е потребен и соответен третман. Истиот има за цел намалување до исчезнување на симптомите на АР. Типот на медикаменти и динамиката на нивното давање зависи од интензитетот и периодичноста на појава на симптомите на заболувањето. Така на пример кај сезонскиот ринит терапијата се дава во периоди/ сезони кога се најголеми концентрациите на одредени полени, најчесто од треви како најчести алергени кои предизвикуваат симптоми на АР. Во секој случај терапијата честопати е долготрајна и хронична. Најчесто применети лекови во детската возраст се:
- Антихистаминиците од понови генерации како цетиризин,лоратадин,деслоратадин и други кои имаат мало или речиси отсутно седативно дејство,
- Локалните кортикостероиди во форма на спреј за нос
- Антилеукотриени и специфична имунотерапија кои се користат поретко
Освен медикаментозната терапија која претставува лекување на симптомите на АР, големо значение за нејзиниот успех има и преземањето на превентивните мерки за намалена експозиција на алергени. Тука спаѓаат избегнување на изложеност на алергените причинители на алергиската реакција, како што е користење на заштитна постелнина и редовно длабинско чистење во домот за заштита од микрокрлежи, отстранување на миленичињата кај алергии на животински влакна, контрола на условите на живеење во смисол на елиминација на влагата и спречување развој на мувли и сл.
На што треба да внимава секој родител?
МИЦЕВСКА: Запознавајќи ги симптомите на алергиски ринитис како и на останатите алергиски заболувања родителот ќе биде подготвен да ги препознае истите доколку се појават кај неговото дете. Навременото барање лекарска помош и можност за дијагноза и соодветна терапија за заболувањето се од најголема важност. Родителот е тој кој ќе помогне за редовно спроведување на терапијата и секако спроведување на превентивните мерки за намалена експозиција на алергени.Неговата соработка со лекарот и правилниот пристап кон своето дете се клучни за успех на третманот на АР и останатите алергиски заболувања. Навременото и правилно третирање на симптомите на АР ќе го намали ризикот од појава на симптоми на астма кои честопати се асоцирани со АР.
