Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Кај некомплицираниот грип симптомите поминуваат за 5-7 дена, но истоштеноста и кашлицата може да перзистираат и подолго од две недели. После прележан грип пациентите кашлаат долго време бидејќи вирусот со својот патоген ефект и развоен циклус ја оштетува слузницата на респираторниот тракт, објаснува доцент д-р Марија Цветановска од Клиниката за инфективни болести и фебрилни состојби. Сезонското јавување постигнува пик во јануари и февруари. Тежината и сериозноста на епидемиите е различна секоја година и зависи од антигенските варијации на вирусот, вели доц. д-р Цветановска. Вирусот се пренесува по респираторен пат при контакт со заболено лице преку кашлање, кивање, зборување, но и преку контаминирани предмети. Истражувањата покажале дека над 60 отсто од предметите во просториите каде што престојувало заболеното лице, на својата површина го содржат вирусот на грип. Оттука, најефикасен начин за превенција е вакцинацијата, а во тек на сезоната е потребно да се применуваат и неспецифични мерки за заштита од респираторни инфекции и тоа: често миење на рацете, избегнување на контакт со заболени лица, често проветрување на просториите и избегнување на престој во затворен простор со зголемен број на лица.
После кратка пауза од 2-3 години во земјава одново се регистрираат случаи на свински грип. Кој е предизвикувач на свинскиот грип, како се пренесува и колку време трае инкубацијата?
Доц. д-р Цветановска: Свински грип е назив позади кој се крие поттипот на вирусот на грип А(Х1Н1), а кој назив се користеше во тек на пандемијата на грип во 2009 година. Во наредните години циркулацијата на истиот вирус во општата популација е опфатена во терминот сезонски грип.
Сезонскиот грип е акутна респираторна болест причинета од вирусите на грип А со своите поттипови Х1Н1 и Х3Н2 и вирусот на грип Б. Болеста има тенденција за епидемиско јавување во зимските месеци, а се карактеризира со симптоми и знаци на горно и долно респираторна инфекција придружени со знаци на системска болест како температура, главоболка, мијалгии и малаксаност. Клиничките манифестации на грипот се движат во дијапазон од релативно лесни и самолимитирачки респираторни инфекции до тешки клинички манифестации. За проблемот на сезонска инфлуенца е врзана сериозна статистика во однос на морбидитетот и морталитетот. Според статистичко-епидемиолошките служби на најголемите системи во светот годишно од грип заболуваат пет до десет отсто од возрасната популација, а дваесет до триесет проценти од сите заболени се деца. Годишните епидемии во светот според Светската здравствена организација, резултираат со три до пет милиони тешки клинички форми и со 250.000 до 500.000 смртни случаи.
Родителите неодложно треба да го однесат своето дете на лекар доколку температурата перзистира и после третиот ден од почетокот на болеста, доколку се влошуваат респираторните симптоми, детето интензивно кашла, има отежнато дишење или промена на бојата на кожата, како и во сите ситуации кога детето не внесува доволно течност односно покажува знаци на дехидратација
Сезонското јавување постигнува пик во јануари и февруари. Тежината и сериозноста на епидемиите е различна секоја година и зависи од антигенските варијации на вирусот. Нестабилноста и антигенските варијации на вирусот се причина за сезонските епидемии и краткотрајниот имунитет од болеста. Во хуманата популација вирусот се пренесува по респираторен пат при контакт со заболено лице преку кашлање, кивање, зборување, но и преку контаминирани предмети. Истражувањата покажале дека над 60 отсто од предметите во просториите каде што престојувало заболеното лице, на својата површина го содржат вирусот на грип.
Заразноста започнува еден до два дена пред појава на симптомите и трае најчесто од петтиот до десеттиот ден на болеста. Децата, а посебно имунокомпромитираните лица можат да го излачуваат вирусот и подолго. Инкубациониот период изнесува од еден до седум дена, а најчесто од два до три дена.
Кои се првите симптоми и како понатаму се одвива болеста?
Доц. д-р Цветановска: Болеста започнува нагло, а покачената температура е прв симптом на кој брзо се надоврзуваат останатите општи симптоми како што се: студ, болки во мускулите и зглобовите, главоболка, истоштеност, намален апетит, а во потешките случаи поспаност. После два-три дена на оваа група на симптоми се надоврзуваат симптоми од страна на респираторниот тракт и тоа кашлање, кивање, солзење од очите, болка во грлото. Кај децата многу често се јавуваат и симптоми од гастроинтестиналниот тракт, пролив и повраќање. Кај некомплицираниот грип симптомите поминуваат за 5-7 дена, но истоштеноста и кашлицата може да перзистираат и подолго од две недели. После прележан грип пациентите кашлаат долго време бидејќи вирусот со својот патоген ефект и развоен циклус ја оштетува слузницата на респираторниот тракт.
Вирусот се пренесува по респираторен пат при контакт со заболено лице преку кашлање, кивање, зборување, но и преку контаминирани предмети. Истражувањата покажале дека над 60 отсто од предметите во просториите каде што престојувало заболеното лице, на својата површина го содржат вирусот на грип
Децата, адолесцентите, бремените жени спаѓаат во ризичната група. Какви компликации може да предизвика грипот кај нив?
Доц. д-р Цветановска: Точно е дека одредени состојби како што се малите деца, бремените жени и хронично болните пациенти се фаворизирачки фактори за развој на компликации. Компликациите се појавуваат вообичаено од третиот до петтиот ден на што укажува перзистирање на температурата и влошување на респираторната симптоматологија, како и појава на симптоми од страна на други органски системи и во тој случај болеста трае многу подолго и исходот е полош. Во детската возраст најчести компликации се горно респираторните како воспаление на средното уво, синуситис, а неретка компликација е и пневмонијата, која може да биде предизвикана од вирусот или да е секундарна бактериска. Кај 6-20 отсто од децата се регистрираат фебрилни грчеви. Се јавуваат и компликации од други органи и системи како што се воспаление на срцевиот мускул-миокардитис, енцефалитис или воспаление на мозокот, миозитис, акутна бубрежна слабост, невролошки компликации. Практично не постои орган и систем кој не може да биде зафатен од вирусот на грип.
Кога родителите треба да се посомневаат на свински грип со оглед на тоа што симптомите на свинскиот грип се многу слични на симптомите на обичниот грип и настинка. Кога неодложно треба да се јават на лекар?
Доц. д-р Цветановска: Во сезона на грип, кога е потврдено присуството на вирусот во средината, наглиот почеток на температура, главоболка, болки во мускулите и кашлица се индикативни за грип. Се смета дека во сезона на грип покачената температура и респираторната симптоматологија укажуваат на грип со точност од околу деведесет проценти. Точно е дека грипот наликува на настинката, но покачената температура во почетокот на болеста е патогномоничен знак. Родителите неодложно треба да го однесат своето дете на лекар доколку температурата перзистира и после третиот ден од почетокот на болеста, доколку се влошуваат респираторните симптоми, детето интензивно кашла, има отежнато дишење или промена на бојата на кожата, како и во сите ситуации кога детето не внесува доволно течност односно покажува знаци на дехидратација.
Сезонското јавување постигнува пик во јануари и февруари. Тежината и сериозноста на епидемиите е различна секоја година и зависи од антигенските варијации на вирусот. Нестабилноста и антигенските варијации на вирусот се причина за сезонските епидемии и краткотрајниот имунитет од болеста
Постои ли специфична терапија за грип?
Доц. д-р Цветановска: Лекувањето на некомплицираниот грип е симптоматско и опфаќа одмор, внесување на течности, витамини и антиинфламаторни лекови. Специфичниот третман опфаќа примена на антивирусни лекови. Антивирусниот третман за да биде ефикасен треба да се започне во првите 48 часа од почетокот на симптоматологијата. Навремениот антивирусен третман го скратува времетраењето на симптомите на болеста, го намалува ризикот за развој на компликации, ја намалува смртноста и го скратува времетраењето на хоспитализациите. Антивирусниот третман треба задолжително да се спроведе кај:
- деца под 2 години,
- бремени жени,
- тешки, комплицирани и прогресивни форми на болеста
- ризични групи на пациенти (возраст над 65 години, лица со хронични белодробни и срцеви заболувања, црнодробни и бубрежни заболувања, хематолошки болни, метаболни и прогресивни невролошки заболувања, имуносупресивни состојби, пациенти со зголемена телесна тежина)
Во детската возраст најчести компликации се горно респираторните како воспаление на средното уво, синуситис, а неретка компликација е и пневмонијата, која може да биде предизвикана од вирусот или да е секундарна бактериска. Кај 6-20 отсто од децата се регистрираат фебрилни грчеви
Како да се заштитиме од вирусот? Кои се препораките до кои треба да се држиме?
Доц. д-р Цветановска: Најефикасен начин за превенција е вакцинацијата. Две недели после вакцинацијата во организмот се создаваат антитела кон поттиповите на вирусот кои се опфатени во вакцината. Вакцината се ревидира и подготвува секоја година во зависност од циркулирачките поттипови на вирусот. Се спроведува годишно и тоа пред почетокот на сезоната – октомври/ноември и треба да е достапна во текот на сезоната се додека циркулира вирусот. Потребата од годишната вакцинација произлегува од фактот што имуниот одговор опаѓа со текот на времето и поради антигенските варијации на вирусот.
Потребно е во тек на сезоната да се применуваат и неспецифичните мерки за заштита од респираторни инфекции и тоа: често миење на рацете, избегнување на контакт со заболени лица, често проветрување на просториите и избегнување на престој во затворен простор со зголемен број на лица.
Може ли децата да примат вакцина против грип?
Доц. д-р Цветановска: Од февруари 2010 година Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) препорачува сезонска инфлуенца вакцина кај сите лица на возраст над 6 месеци, а посебно кај деца од 6 до 35 месеци, како и оние со хронични белодробни, кардиоваскуларни, невролошки и невропрогресивни, бубрежни, метаболни, црнодробни болести, болести кои го афектираат имуниот систем, СИДА, малигни заболувања, дијабетес, како и лица под 19 години кои се на долгогодишен третман со аспирин.
