ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Промени во однесувањето на детето, повлекување, плачливост, депресивност, осаменост, но и спротивно, агресивно, бунтовно, непослушно, анксиозно, немирно однесување се знаци кои може да алармираат дека вашето дете се соочува со булинг. „Најчесто тие деца имаат ниска самодоверба, може да се појави губиток на апетит, или појачан апетит како резултат на емоционалната состојба, може да се болни, често соматизираат (сигурни се во тоа дека ги боли стомакот иако лекарот тврди дека нема ништо), во паника ce, може да имаат панични напади и др.“, објаснува Линдита Мустафа, лиценциран психолог во Заводот за ментално здравје за деца и млади „Младост“ – Скопје. За каков вид на агресија станува збор, како се врши, зошто децата стануват насилни, дали треба причината да се бара дома, во семејството, како треба да реагираат родителите… – врсничкото насилство станува се поголем и посериозен проблем меѓу училишните деца.
Што претставува булингот или врсничко насилство и кои се неговите основни карактеристики?
Мустафа: Зборот булинг за прв пат се спомнува во 1530 год. како „bully“ што значел „sweetheart“ (душичка), потекнувал од германскиот збор „buhlе“ и се употребувал за сакан, „lover“, се до 1710 година кога се воведува како збор што значи насилство и тоа врсничко насилство. Булинг е агресивно однесување најчесто меѓу младите и училишните деца, и се категоризира со следните елементи: намерно непријателско однесување со намера да се повреди индивидуата (не е не сакајќи), се повторува повеќе пати – не само еднаш, најчесто насилникот е појак или помоќен од жртвата, реално или перцептивно (навидум така изгледа) и провокација, најчесто насилството е провоцирано од нешто или е поткрепено од некого.
Ако насилството е вршено на пат накај училиште, курс, тренинг и сличнo детето ќе избегнува да оди по тој пат, ќе бара придружба или ќе престане да оди. Ако се случило сајбер насилство, нема да сака да користи телефон/таблет, ќе биде во паника, ќе брише мејлови, ќе менува пасворди, ќе става пинови, ќе се повлече на страна секогаш со некоја доза на страв, која ќе ја притиска емоционално
Кога зборуваме за насилство, за каков вид на агресија всушност зборуваме? На каков начин може да се врши булингот?
Мустафа: Како во секое насилство и во булизмот постојат неколку начини како се врши и тоa:
⇒ Вербално насилство (овде би го сместила и психолошкото насилство, бидејќи и зборовите повредуваат) како исмевање, заканување, уценување, погрдни зборови, погрдни имиња, навредување и др.
⇒ Физичко насилство во вид на удирање, уништување лични предмети, убивање и др.
⇒ Сајбер насилство, преку употреба на интернетот, како на пример, заканувачки пораки, сликање скришно и објавување на фотографиите, пишување на навредливи коментари, исмејување и др.
Која е причината за оваа агресија? Зошто децата стануват насилни? Дали треба причината да се бара дома, во семејството?
Мустафа: Во најчестите случаи агресивноста е резултат на очајната потреба за внимание, кое за жал, го немаат дома. Некогаш и самите жртви на насилство стануваат насилници – учено насилство. Љубомората знае да биде причина за насилство (поради било која причина), потоа омразата, лутината како и желбата за контрола и моќ над другите.
Соработката со училиштето е многу важна затоа што тие се во директен контакт со учениците
Светската статистика покажува дека 30 % од средношколците признале дека биле насилни кон другите односно дека малтретирале соученици/врсници. Во светот 130 милиони деца од 13 до 15-годишна возраст биле жртви на врсничко насилство.
Кога родителите треба да се посомневаат дека нивното дете е малтретирано, кои се знаците, симптомите?
Мустафа: Најчесто симптомите се прикриени, зависи од возраста детето може да биде повлечено, плачливо, депресивно, осамено или спротивно агресивно, бунтовно, непослушно, анксиозно, немирно и др.
Најчесто тие деца имаат ниска самодоверба, може да се појави губиток на апетит, или појачан апетит како резултат на емоционалната состојба, може да се болни, често соматизираат (сигурни се во тоа дека ги боли стомакот иако лекарот тврди дека нема ништо), во паника ce, може да имаат панични напади и др.
Во зависност од тоа каков вид на булинг има претрпено ќе се манифестира на таа средина, на пример, ако е насилството вршено во училиште, одбива да оди на училиште, измислува секакви лаги, бега од часови, не сака да учи, има лоши оценки, често го боли главата, или влегува во водите на малолетничката деликвенција.
Ако насилството е вршено на пат за на училиште, курс, тренинг и сличнo ќе избегнува да оди по тој пат, ќе бара придружба или ќе престане да оди. Ако се случило сајбер насилство, не ќе сака да користи телефон/таблет, ќе биде во паника, ќе брише мејлови, ќе менува пасворди, ќе става пинови, ќе се повлече на страна секогаш со некоја доза на страв, која ќе ја притиска емоционално.
Што откако ќе се утврди дека се работи за булинг, како да се постапува со детето понатаму?
Мустафа: Зависи од возраста. Ако родителите решиле да го донесат и утврдиле дека нешто не е во ред со детето, тогаш работиме и со семејството и со детето, ако е на помала возраст се оди преку игра или „play“ терапија, ако e повозрасно детето употребуваме психолошки техники и тестови, правиме индивидуален пристап и психотерапија, но секогаш имајќи ја предвид соработката со родителите и педагошко-психолошката служба во училиштето.
Соработката со училиштето е многу важна затоа што тие се во директен контакт со учениците, а исто така може со наша помош да влијаеме за подигнување на свеста на родителите и наставниците како да го препознаат и како да го спречат булингот, преку предавања, работилници, трибини и др.
