ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Ако сакате високи деца – запишете ги да тренираат кошарка, одбојка или пливање, а одбегнувајте го фудбалот. „Секако не треба да ги заборавиме генетските предиспозиции кои ги носиме сите индивидуално со себе и спортот не може да направи чудо, но во секој случај, кошарката, одбојката, пливањето и други спортови можат да помогнат во стимулирањето на растот, воопшто и за едниот и за другиот пол. Одбојката првенствено се препорачува кај женската популација заради тоа што ставот на држење во целокупната таа активност е многу постимулирачки за правилното и грациозно држење на телото“, објаснува прим. д-р Нада Темелкоска, специјалист по спортска медицина. Со неа е секогаш задоволство да се разговара и да се потенцира дека најбитно од се, пред каквa било физичка активност и активно бавење со спорт, потребно е да се направи спортско – медицински преглед за да се констатира општата здравствената состојба на детето. Затоа, уште еднаш потсетуваме: РОДИТЕЛИТЕ ДА ГИ НОСАТ ДЕЦАТА НА ЛЕКАРСКИ ПРЕГЛЕД ПРЕД ДА ЗАПОЧНАТ ДА СЕ ЗАНИМАВААТ СО СПОРТ ИЛИ КАКВА БИЛО ФИЗИЧКА АКТИВНОСТ.
На што треба да внимаваат родителите при изборот на спорт за своето дете?
Д-р Темелкоска: Пред каквa било физичка активност и активно бавење со спорт потребно е да се направи спортско–медицински преглед за да се констатира општата здравствената состојба на секој активен учесник, во која било спортска активност, а поготово за децата е неопходна. Здравствената контрола и заштита на сите оние кои се бават со спорт односно спортско-рекреативна активност се врши во специјализирани здравствени институции од специјалисти по спортска медицина. Подеднакво важни се возраста, конституцијата, дали се работи за почетник или дотогаш спортувал некој спорт, дали го менува спортот. За одредени спортови е важен и полот, но не е пресуден.
Има спортови коишто помалку делуваат на стимулирање на растот како што е случајот со најраспространетиот спорт – фудбалот бидејќи побрзо настанува зараснување на епифизните ‘рскавици, но тоа не треба да се сфати за пресуден момент. Правилниот тренажен процес нема драстично да делува на растот кај детето
Кај малите деца мора да се води сметка да се задоволи личната желба, ако здравствената состојба задоволува и овозможува детето да спортува. Педагошката улога на тренерот тука е многу важна во правилното насочување во тајните на спортот. Желбата на децата е малку расеана: „Јас сакам да бидам фудбалер, но во исто време сакам да бидам и кошаркар“, мора да ја имаме предвид бидејќи се работи за мало дете. Тоа секако е добро разбрано од тренерите и пошироката околина, но ако инсистирањето е на родителот и се работи за некоја неостварена желба на родителите, а ја проектираат преку своите деца, тогаш се работи за сосема погрешен пристап. Исто така идејата на родителите дека детето е хиперактивно, има вишок на енергија, па ајде да се даде не на еден спорт туку и два излегува од рационалното размислување како родител. Во секојдневната пракса доста се среќаваме со дечиња кои имаат вишок на килограми, па примарната идеја потекнува од таму заборавајќи на начинот на исхрана и генетиката кои се многу важни. Во секој случај ако се работи за психофизички здраво дете препорака на родителите е да ги вклучат децата во која било физичка активност за уште од мали да ги створат навиките за физичка активност.
Многу е важна соработката помеѓу родителите, децата-спортисти, тренерите и докторите специјалисти по спортска медицина. Сите овие релации мора да се усогласат во интерес на детето – спортот да не делува негативно на здравјето и развојот на детето. Оваа спрега мора да функционира. Во секојдневната работа често се среќаваме со родителите бивши спортисти, кои своите деца веќе ги насочиле во спортот и ги носат на преглед. Мене лично ми прави големо задоволство и ми е драго кога ве препознаат, што значи дека ние од двете страни одговорно сме останале доследни за спортот. Од тука на работното место во разговор со родителите може да заклучам дека цели семејства се вклучени во некоја спортска активност, дали возат велосипед , одат на пливање или планинарат, во секој случај не е толку важно, важно е дека семејството е заедно и физички се активни што резултира со функционално семејство.
Фитнесот, поготово во помалите возрасти, без стручен надзор и без лекарска контрола во никој, ама баш во никој случај не се препорачува
Секако зборуваме за периодот кога се децата помали, кога ќе пораснат малку и кога им е потребна социјализација, тогаш избор се колективните спортови, каде што родителот малку се повлекува од целата таа своја функција на заштитник или учесник. Социјализацијата преку спортот е една од најважните. Колку и да е интровертно детето, или колку и да е хиперактивно, спортот е првиот избор. Спортските педагози во форма на казна или пофалба овие деца лесно ги балансираат и ги искоренуваат или намалуваат лошите навики, а од нив прават прекрасна функционална личност.
Кои спортски активности влијаат врз растот и развојот на детето, односно кои спортови може да го успорат растот?
Д-р Темелкоска: Сите спортски активности позитивно влијаат на психофизичкиот развој на детето, но во зависност од физичката конституција и видот на спортот некои го стимулираат растот, некои физичките перформанси, некои силата, други издржливоста. Има спортови коишто помалку делуваат на стимулирање на растот како што е случајот со најраспространетиот спорт – фудбалот бидејќи побрзо настанува зараснување на епифизните ‘рскавици, но тоа не треба да се сфати за пресуден момент. Правилниот тренажен процес нема драстично да делува на растот кај детето.
Не треба да ги заборавиме генетските предиспозиции кои ги носиме сите индивидуално со себе и спортот не може да направи чудо, но во секој случај, кошарката, одбојката, пливањето и други спортови можат да помогнат во стимулирањето на растот, воопшто и за едниот и за другиот пол. Одбојката првенствено се препорачува кај женската популација
Обратно, што може да го стимулира растот на детето?
Д-р Темелкоска: Секако не треба да ги заборавиме генетските предиспозиции кои ги носиме сите индивидуално со себе и спортот не може да направи чудо, но во секој случај, кошарката, одбојката, пливањето и други спортови можат да помогнат во стимулирањето на растот, воопшто и за едниот и за другиот пол. Одбојката првенствено се препорачува кај женската популација заради тоа што ставот на држење во целокупната таа активност е многу постимулирачки за правилното и грациозно држење на телото, а искрено одбојкарките се избрани и за мисици во светот, но тоа не значи дека другите спортови не прават убавина, тоа е тајната на спортот, таа убавина им излегува и од нивните големи спортски срца. Уште од врата кога ќе влезат кај спортистите може да се забележи резултатот на спортот и што тренираат. Исто така, мултидисциплинарен спорт којшто не предизвикува и не е предизвик натпреварувачкиот момент е дефинитивно пливањето.
Што е со кревањето тегови, со теретаните, фитнесот?
Д-р Темелкоска: Во ова време на помодарство кога се отворија теретаните, каде што работи многу непрофесионален свет (чест на исклучоците), се појавуваат такви ситуации кога теретаната се става пред сите спортови. Децата кои се во пубертет лесно се навлекуваат да вежбаат во теретаните во несоодветни подрумски простории. Оваа возраст е оптеретена со својот изглед и сметаат дека со брзо интензивно вежбање можат да го постигнат тоа со што се оптеретени, атлетски градено тело. Опасноста доаѓа и од друг момент затоа што на децата им се нудат непроверени супституенти во исхраната така што се прави нова грешка пореметување на метаболните процеси со големи последици по здравјето на подолг период. Се почесто се среќаваме со децата кои ги користат теретаните, и кога ќе ги прашате како знаат колку се оптеретуваат во теретаната настанува забуна и не знаат што да одговорат. Во теретана се случува да тргаат од мала возраст во период кога само што започнал нивниот раст и развој што е недозволиво.
Многу е важна соработката помеѓу родителите, децата-спортисти, тренерите и докторите специјалисти по спортска медицина. Сите овие релации мора да се усогласат во интерес на детето – спортот да не делува негативно на здравјето и развојот на детето
Ретко добивате информација дека во теретаните работат стручни лица, чест на исклучоци. Децата практично никој не ги следи што прават и како се оптеретуваат, а за овој вид физичка активност како и за секоја навистина бара големо познавање и стручност, а не само желба. Она што ние како специјалисти по спортска медицина на самиот преглед покрај исцрпната анамнеза ги посочуваме пулсните фреквенции на срцето како елементарна основа од која треба да се тргне во кои граници може да се движи оптеретувањето. Ако се постигне правилна дразба на кардиоваскуларниот систем и ни даде повратна правилна информација, да ни ги нахрани мускулите, да нема наталожување на млечна киселина, да нема опструкција во движењата без болка и последица по другите органски системи, без разлика за кој спорт се работи, тогаш имаме правилен однос: оптеретеност, стимулација на кардиоваскуларниот систем, повратен одговор до мускулите и до сите органи во човечкото тело. Значи, потребен е позитивен одговор. Ако имаме негативен одговор, оптеретен кардиоваскуларен систем, наталожување на млечна киселина – тоа дете нема да може да мрдне, ќе застане во место. Така што фитнесот, поготово во помалите возрасти, без стручен надзор и без лекарска контрола во никој, ама баш во никој случај не се препорачува.
Како влијае гимнастиката?
Д-р Темелкоска: Гимнастиката, посебно кај помалите возрасти, зборуваме за класична гимнастика каде што координацијата на движења е многу важна за мене е приоритет. Ако атлетиката ја нарекуваат кралица на спортовите, гимнастиката е принцезата, а нашите гимнастичарки малите принцези.
Не само гимнастиката, туку и олимписките спортови на мраз, лизгање, уметничкото лизгање, румбата, самбата, модерниот балет, играорната се спортови на избор. Толку се убави и убаво градени спортисти, но секундарните карактеристики се помалку изразени. Зошто? Затоа што имаат поголема стимулација од нормалата на тестостерон. Кај професионалните спортисти во анамнезата даваат податок дека првата менструација-менарха се појавила малку покасно во однос на своите врснички. Втора работа што им се случува особено кога станува збор за некои олимписки достигнувања, од нивните стручни штабови се приморани да земаат контрацептивни средства за одложување на менструалниот циклус, сметајќи дека менструацијата во моментот на настапот е причина за послаб успех. Напротив! Спортистките во предменструалниот циклус имаат полоши резултати кои зависат од разни причини, додека во самиот менструален циклус тие може понекогаш да постигнат и подобри резултати. Менструацијата кај здрави девојки воопшто не влијае на резултатот во спортот!
