Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
Проф. д-р Георгиос Константинидис е педијатар – неонатолог и претседател на Здружението на педијатри на Србија. Во ексклузивно интервју за „Педијатар.мк“ говори за соработката со своите колеги во Македонија, за опфатот на вакцинација во неговата земја и она што е негов фах – неонатологијата. Констатира дека предвременото породување, кое има растечки тренд е почесто присутно во социјално загрозените и сиромашни средини, а со оглед на податокот дека вонтелесното оплодување зема се поголем замав (во некои земји и повеќе од 5% од вкупниот број на новороденчиња) јасно е и логично дека тоа се повеќе влијание и на зголемувањето на бројот на предвремено родени бебиња. „И покрај ризиците, во повеќето случаи, благодарение на современата неонатологија, педијатрија, па и целокупната медицина, повеќето родители, освен ако не се работи за многу незрело новороденче, може да очекуваат исти грижи и радости како и родителите на термински родените новороденчиња“, вели проф. д-р Константинидис, кој додава дека многу светски генијалци, војсководци, политичари, уметници и спортисти низ човечката историја биле предвремено родени.
Бројот на предвремено родени бебиња е во постојан пораст. Каква е состојбата кај вас и на што се должи континуираното зголемување? Кои се причините за предвремено раѓање?
Проф. д-р Константинидис: „Медицинските“ причини за предвремено раѓање се бројни и тие се непроменети во последните десет па и повеќе години. Најгрубо речено, може да се поделат на причини од страна на мајката, причини од страна на плодот (фетусот) и од страна на постелката. Се разбира дека се можни сите комбинации и дека патолошките состојби условуваат едно со друго и оваа поделба е добра првенствено од дидактички причини.
Сметам дека не е претерано да се каже дека соработката со колегите од Македонија е извонредна и дека се одвива преку стручни состаноци, меѓусебни посети и заеднички трудови. Искрено се надевам дека така и ќе остане, а јас лично, како и досега, ќе дадам се од себе за таа соработка да биде уште подобра
Она што е исто така познато е дека предвременото породување е почесто присутно во социјално загрозените и сиромашни средини, така што и т.н. „економски“ фактор е битен за инциденцата на предвремено раѓање. Во таа смисла, можно е малиот пораст, кој се забележува во последниве години да е евентуална последица на економските случувања. Лично сметам дека тоа се „варијации на тема“ и дека ваквите промени во економскиот статус, кои се случуваат во Србија, но и во сите „екс-ЈУ земји“, минимално влијаат на бројот на предвремено родени бебиња.
Меѓутоа, вонтелесното оплодување (ин витро) и новороденчињата од сите „асистирани репродуктивни технологии“, извесно го зголемуваат бројот на предвремено родени новороденчиња.
Повеќе автори ја поврзуваат ситуацијата со зголемениот број на вештачки оплодувања. Какво е нивното влијание врз предвременото раѓање и неонаталниот морбидитет?
Проф. д-р Константинидис: Мртвородените деца се околу четири пати почести кај бременостите кои се зачнати со некои од техниките на вонтелесно (ин витро) оплодување.
Предвременото раѓање е околу десет пати почесто кај бременостите зачнати со некои техники на вонтелесно оплодување. Тоа е делумно и најчесто последица на повеќекратни (близнаци, тројки…) бремености. Со оглед на податокот дека вонтелесното оплодување зема се поголем замав (во некои земји и повеќе од 5% од вкупниот број на новороденчиња) јасно е и логично дека тоа се повеќе влијание на зголемувањето на бројот на предвремено родени бебиња.
Бројот на новороденчиња добиени по пат на вештачко оплодување во Србија е во постојан пораст и моја проценка е дека во моментов е околу 1,5% од сите новородени (околу 1 000 бебиња годишно). Сосема е сигурно дека тоа влијае на бројот на предвремено родени. Впрочем, и статистиката „коинцидира“ што се однесува до бројот на предвремени породувања со воведувањето на вештачкото оплодување и зголемување на бројот на обиди.
Предвременото раѓање е околу десет пати почесто кај бременостите зачнати со некои техники на вонтелесно оплодување
Добар пример за тоа колку вештачкото оплодување може да влијае и кој го поткрепува наведеното е и податокот од САД. Имено, таму бројот на предвремено родени бебиња пред десет години, за прв пат во историјата беше поголем во Лос Анџелес (доминантно добростоечко друштво) отколку во Далас (посиромашно друштво со жители од афроамериканско потекло) – без сомнение поради големиот број на новороденчиња од вонтелесно оплодување.
Морбидитетот на доенчињата од вонтелесно (ин витро) оплодување не се разликува од морбидитетот на новороденчиња со иста гестациска старост од спонтано зачнати бремености. Меѓутоа, предвременото раѓање и повеќеплодната бременост, како што веќе наведов, придонесуваат „глобално“ за промена на структурата на морбидитетот во неонатологијата, правејќи ја во принцип „потешка“.
Кога предвремено родените бебиња преминуваат во група на бебиња кои не се ризични? Што може родителите да очекуваат од овие деца?
Проф. д-р Константинидис: Многу е тешко да се одговори на вака воопштено прашање, бидејќи ризикот, во зависност од причините за предвремено раѓање, се разликува за секое новороденче поодделно. Во принцип, логично е дека се на значајно поголем и подолг ризик изложени бебињата кои се родени „многу предвреме“, а денеска преживуваат и новороденчиња со гестациска старост од 24 недели (па дури и помалку), многу мали (помалку од 1 500 г) или екстремно мали (помалку од 1 000 г) породилна тежина.
Од друга страна, заблуда е дека новороденчињата кои се родени непосредно пред терминот „late preterm infant“, гестациска старост од 34+0/7 до 36+6/7 недели се во ист ризик како терминските новороденчиња.
Денес се смета дека предвремено родените новороденчиња мора најмалку две години да бидат следени на редовни контроли од страна на тим на лекари. Ова следење често e и подолго
И покрај ризиците, во повеќето случаи, благодарение на современата неонатологија, педијатрија, па и целокупната медицина, повеќето родители, освен ако не се работи за многу незрело новороденче, може да очекуваат исти грижи и радости како и родителите на термински родените новороденчиња. Многу светски генијалци, војсководци, политичари, уметници и спортисти низ човечката историја биле предвремено родени новороденчиња.
Мајчиното млеко и допирот „кожа на кожа“ се неопходни по раѓањето на недоносеното. Колку ја применувате кенгур-методата (кожа на кожа) и како се одржува лактацијата кога е бебето во инкубатор?
Проф. д-р Константинидис: „Kangaroo“ е методa којa, без сомнение, низ човечката историја, благодарение на емпиријата, се применувала континуирано. Допирот „кожа на кожа“ во последнава деценија е реафирмиран и претставен како нешто ново.
За да се применува правилно во современи услови, потребни се со современата цивилизација наметнати услови за приватност од еден час (колку што се препорачува). Ова е понекогаш тешко да се обезбеди во нашите системи за здравствена заштита. Сепак, покрај „baby friendly“ системот, инсистирањето на контакт „кожа на кожа“ е еден од приоритетите на неонатолозите во родилиштата и Одделенијата за неонатологија во здравствените установи ширум Србија. Ова, исто така, се гледа и во фактот дека при Министерството за здравство е формирана Републичка стручна комисија за поддршка на доењето (во рамките на оваа поддршка составен и незаобиколен дел е „cangaroo“ методот).
Што е најважно за добар неонатолог, интензивец?
Проф. д-р Константинидис: Дефиниција за „добар педијатар“ воопшто, а особено интензивец е толку комплексна што не се ни осудувам подетално да ја дефинирам. Можеби најкратко би било дека покрај големиот инвентар на знаење кое мора постојано да се обновува и проширува, треба да има, пред се, емпатија која никогаш не смее да ја изгуби, социјален такт, па и шарм и трпение да лекува болно дете, а воедно и да ги згрижи родителите.
Каква е состојбата со опфатот на вакцинација во Србија? Македонија се соочува со епидемија на морбили и намалување на процентот на вакцинирани деца.
Проф. д-р Константинидис: По неодамнешната епидемија на морбили, која може да се каже, се уште тлее во Србија, процентот на вакцинирани деца рапидно се зголемува. Меѓутоа, последиците од неодговорниот однос кон овој проблем во блиското минато и делувањето на „антивакциналното лоби“ олицетворено во сомнителни „стручњаци“ и претставници на естрадата, извесно е дека ќе се чувствуваат и во наредните години.
Процентот на опфат на деца во поедини градски средини се до пред неколку месеци беше и под 50%, и се закануваше да ги сруши сите позитивните ефекти на цивилизациските достигнувања.
И покрај ризиците, во повеќето случаи, благодарение на современата неонатологија, педијатрија, па и целокупната медицина, повеќето родители, освен ако не се работи за многу незрело новороденче, може да очекуваат исти грижи и радости како и родителите на термински родените новороденчиња
Секое современо цивилизирано општество, пред се, за да го заштити здравјето и работната способност на населението, но исто така и да ги заштити најслабите и најподложните на болести (кои од медицински причини не смеат да се вакцинираат), мора да инсистира и бескомпромисно да ја спроведува вакцинацијата. Оваа област, поради посебниот општествен интерес, е најчесто и со закон (за заштита на населението од заразни болести (за Македонија не знам дали е така)) регулирана. Но, уште поважно од тоа е консензус на сите релевантни фактори и друштвената заедница, жестока и аргументирана борба против „антиваксерите“ и медиумите, кои ја зголемуваат гледаноста и читаноста со вакви теми, а на крајот и бескомпромисно спроведување на Законот и Регулатива, па и строга казнена политика.
„Дали моето бебе напредува добро?“ – ова е едно од најчесто поставуваните прашања од страна на родителите. Кои се индикаторите за добар напредок и кога треба да се активира алармот?
Проф. д-р Константинидис: „Напредувањето“ на бебето е многу широк поим, ќе се обидам да бидам поконцизен. Што се однесува до телесната тежина во првите три месеци бебето треба да напредува најмалку 750 г месечно, од третиот до шестиот месец 600 г, од шестиот до деветтиот 450 г и од деветтиот до дванаесеттиот 300 г . На тој начин, бебето со околу 6 месеци ја удвојува, а на една година ја триплира породилната тежина (се разбира, може да напредува и повеќе).
Растењето, т.е. порастот во должина се следи спрема телесната тежина во соодветни табели (номограми), кои ги има секој педијатар, а слично е и со следење на обемот на главата.
Секако дека покрај наведеното, подеднакво важно па и поважно е да се следи психомоторниот развој на секое дете, но да се зборува за тоа во моментов е навистина невозможно за една статија од ваков тип.
Секое отстапување во моториката, однесувањето, говорот, навиките или напредувањето во однос на врсниците на доенчињата и децата, треба како што велите „да го активира алармот“ кај родителите.
Професоре Константинидис, Вие сте претседател на Здружението на педијатри на Србија. Каква е соработката со колегите од Македонија?
Проф. д-р Константинидис: Сметам дека не е претерано да се каже дека соработката со колегите од Македонија е извонредна и дека се одвива преку стручни состаноци, меѓусебни посети и заеднички трудови.
Искрено се надевам дека така и ќе остане, а јас лично, како и досега, ќе дадам се од себе за таа соработка да биде уште подобра.
