ПИШУВА:
Катерина Шекеровска-Димовска
katerina@pedijatar.mk
„Најголем предизвик во доењето е првиот месец кога голем број мајки се соочуваат со одредени проблеми заради кои посакуваат да се откажат од доењето. Треба да бидат трпеливи и да веруваат во себе, давајќи си доволно простор и време за прилагодување на новата ситуација. Бидејќи кога доењето ќе биде воспоставено, ќе се претвори во прекрасно искуство кое секогаш ќе буди позитивни чувства“, порачува проф. д-р Силвана Наунова-Тимовска, специјалист педијатар-неонатолог и претседател на Здружението на неонатолози на РСМ, во интервју за Педијатар.мк, а по повод СВЕТСКАТА НЕДЕЛА НА ДОЕЊЕ 1-7 АВГУСТ.
Од 1 до 7 август се одбележува Светската недела на доење, која всушност претставува глобална кампања за подигање на свеста и поттикнување на активности поврзани со доењето. Кој е слоганот за 2023 година и какви активности се преземаат за промовирање на доењето?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Светската недела на доење во 2023 година се одржува под слоганот „Да го овозможиме доењето. Да им помогнеме на вработените родители“. Потребата од поддршка на вработените мајки за одржување на доењето произлезе од предизвиците со кои тие се сочуваат и го прекинуваат доењето порано од посакуваниот период. Затоа е неопходно обезбедување на соодветни капацитети на работното место предвидени за доење или обезбедување на соодветна алтернатива, односно услови за измолзување и чување на мајчиното млеко. Ваква практика за доење на работното место досега е обезбедена во 47 земји и со неа се поддржува доењето како „природен“ начин на исхрана на бебињата во првите месеци од животот. Светската здравствена организација препорачува ексклузивно доење каде мајчиното млеко е единствената храна на бебињата до шестмесечна возраст, а дополнително доењето може да се одржи и до најмалку двегодишна возраст.
Подојот спроведен непосредно по раѓањето, во првиот „златен час“ е од исклучителна важност во производството на мајчиното млеко. Кога бебето ги стимулира и ги испразнува градите на мајката, се произведува поголема количина на млеко. Бебето треба секогаш да се дои кога ќе почуствува глад, а не според строг распоред, бидејќи само така ќе се создаде соодветна количина на млеко која ќе одговара на неговите потреби
Во тој контекст, во промовирање и разгледување на митовите околу доењето и Здружението на неонатолози на РСМ во тек на Светската недела на доење реализираше различни активности со кои ја истакна потребата од поддршка на мајките кои сакаат да ги дојат своите деца. За среќа, во нашата земја постои традиција за доење, а најсоодветен начин за успех во доењето е поддржување на индивидуалниот пристап на дијадата мајка-дете. Раната едукација за придобивките од доењето започната уште во текот на бременоста, како и контактот „кожа на кожа“ помеѓу мајката и бебето, се особено значајни за психолошката поддршка на мајката во отпочнувањето и одржувањето на доењето како исклучителна вештина и непроценливо искуство.
Зошто е битно доењето да отпочне непосредно по раѓањето и кое е значењето на првото млеко – колострумот за новороденчето?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Млеко се создава во градата на жената уште во текот на бременоста, но процесот е инхибиран од прогестеронот се до раѓањето на бебето. Последователно, нивото на прогестерон се намалува, а пролактинот одговорен за производство на мајчиното млеко почнува да дејствува кога се стимулираат градите, односно кога започнува доењето, при што се ослободува окситоцин, кој ги отвора каналите и дозволува потекување на млекото.
Колострумот преставува „првата вакцина“ која го штити бебето од инфекции
Подојот спроведен непосредно по раѓањето, во првиот „златен час“ е од исклучителна важност во производството на мајчиното млеко. Кога бебето ги стимулира и ги испразнува градите на мајката, се произведува поголема количина на млеко. Бебето треба секогаш да се дои кога ќе почуствува глад, а не според строг распоред, бидејќи само така ќе се создаде соодветна количина на млеко која ќе одговара на неговите потреби. Првото произведено мајчино млеко е колострумот кој се создава во мала количина во првите 3 до 5 дена од раѓањето. Се работи за густа, леплива, жолтеникава течност која е идеална за стомачето на бебето, бидејќи ја потпомага дигестијата, а е богата со нутритивни и заштитни имунолошки материи. Колострумот преставува „првата вакцина“ која го штити бебето од инфекции.
Зрелото мајчино млеко ги задоволува нутритивни потреби на бебето во текот на првите шест месеци, овозможувајќи му соодветен раст и развој. Тоа содржи протеини прилагодени на потребите на бебето, мастите во лесно сварлива форма кои не го оптоваруваат дигестивниот систем, незаситени, есенцијални масни киселини важни за развојот на нервниот систем и секреторен имуноглобулин А кој ја намалува појавата на дијареја и репираторни заболувања
Низ колку фази минува мајчиното млеко и дали бебето секогаш го добива она што му е потребно преку мајчиното млеко? Постои ли слабо односно јако млеко?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Создавањате на мајчиното млеко минува низ неколку фази. По колострумот, од 3-5 ден до 14 ден се создава преодното млеко кое се излачува во наредните две недели, во поголема количина, просечно до 500 мл на ден. Крајното или зрелото мајчино млеко се создава по 14 ден. Неговата количина варира од 550 до 1150 мл на ден и е во зависност од стимулацијата, односно колку повеќе се стимулира градата, толку повеќе се лачи млекото. Зрелото мајчино млеко ги задоволува нутритивни потреби на бебето во текот на првите шест месеци, овозможувајќи му соодветен раст и развој. Тоа содржи протеини прилагодени на потребите на бебето, мастите во лесно сварлива форма кои не го оптоваруваат дигестивниот систем, незаситени, есенцијални масни киселини важни за развојот на нервниот систем и секреторен имуноглобулин А кој ја намалува појавата на дијареја и репираторни заболувања. Придобивките од мајчиното млеко можат да се забележат и во подоцните години, бидејќи доените деца имаат помал ризик од алергии, појава на дијабетес, малигни болести, мултиплекс склероза, зголемен холестерол и триглицериди.
Се препорачува да се врши „хранење по потреба“, односно да се дои бебето кога самото ќе покаже интерес. Гладното бебе е вознемирено, ги цица прстите, ја става раката во уста, ја врти главата и ја отвора устата. Пожелно е да се препознаат знаците на глад и веднаш да се отпочне со доење, во спротивно доењето ќе биде неефикасно
Најголем предизвик во доењето е првиот месец кога голем број мајки се соочуваат со одредени проблеми заради кои посакуваат да се откажат од доењето. Треба да бидат трпеливи и да веруваат во себе, давајќи си доволно простор и време за прилагодување на новата ситуација. Бидејќи кога доењето ќе биде воспоставено, ќе се претвори во прекрасно искуство кое секогаш ќе буди позитивни чувства. Се препорачува да се врши „хранење по потреба“, односно да се дои бебето кога самото ќе покаже интерес. Гладното бебе е вознемирено, ги цица прстите, ја става раката во уста, ја врти главата и ја отвора устата. Пожелно е да се препознаат знаците на глад и веднаш да се отпочне со доење, во спротивно доењето ќе биде неефикасно. Неретка грижа на мајките е дека немаат доволно млеко или дека млекото е „слабо“. Најверојатно грешат, бидејќи не постои такво нешто. Доколку правилно дои, мајката има адекватна количина на млеко која соодветствува со потребите на бебето.
Кои се останатите придобивки од доењето, како за бебето, така и за мајката?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Мајчиното млеко претставува специјално дизајнирана храна за бебињата. Тоа е лесно сварливо (1-2 часа), богато со ензими (протеолитички и сахаролитички) и има добра пасажа низ цревата. Еконимично е, бесплатно, чисто, безбедно, без можност за алиментарна алергија. Мајчиното млеко е практично и е на располагање на бебето во секое време кога тоа има потреба од храна. Содржи бројни имунолошки фактори кои пасивно го имунизираат бебето и го штитат од инфекции. Но, доењето го штити и мајчиното здравје. Овозможува брзо враќање на телесната тежина, го намалува ризикот од остеопороза и болести на градата и гениталиите, а има и одреден контрацептивен ефект.
Придобивките од мајчиното млеко можат да се забележат и во подоцните години, бидејќи доените деца имаат помал ризик од алергии, појава на дијабетес, малигни болести, мултиплекс склероза, зголемен холестерол и триглицериди
Како да се поттикне лактацијата? Честопати сме сведоци и на реклами за разни препарати кои го поттикнуваат производството на мајчино млеко кои може да внесат заблуда… До кои препораки треба да се држи мајката?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: За да одржи соодветна лактација, мајката треба да се придржува до одредени препораки. Да гледа на доењето како на бесценето време поминато насамо со своето малечко, време кога се галат и гушкаат меѓусебно, создавајќи силна емоционална врска. Мајката не треба да се споредува со другите мајки, бидејќи секое бебе е посебна индивидуа и секоја релација која се создава меѓу мајката и бебето е уникатна. Мајката треба да му верува на бебето и да го следи неговиот ритам, бидејќи тоа знае што му треба. Доењето по барање е клучот кон создавање и одржување на оптимална лактација, а бебињата кои се доени на овој начин, одлично напредуваат и создаваат сопствен ритам. Во моменти на слабост, мајката да не посегнува по адаптирана формула, бидејќи колку повеќе адаптирано млеко добива бебето, толку помалку се стимулира градата и се создава помалку млеко. Во текот на доењето мајката треба да ја практикува најудобната положба и да ја испразни целосно едната града пред да ја понуди другата. Оваа препорака произлегува од фактот дека млекото кое бебето го добива во почетокот од подојот содржи помалку масти, отколку млекото кое доаѓа на крајот. Млекото богато со масти е многу важно за напредувањето на бебето во тежина, но и за развојот на мозокот.
Најтешко се чини дека им е на прворотките кои често имаат потреба и од стручна помош со цел да ја одржат лактацијата, а неретко се соочуваат и со проблеми како што е маститисот, кој умее да делува обесхрабрувачки, па понекогаш и да ја натера мајката да се откаже од доењето. Што кога доењето боли?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Маститисот е воспаление на градата кое може да биде многу сериозно ако навремено не се третира. Се јавува во првите три месеци и обично е засегната само едната града. Најчесто настанува поради неправилно позиционирање на бебето во текот на доењето при што брадавицата се разранува и станува влезна врата за одредени микроорганизми, а истовремено постои и застој во млечните канали. Предиспонирачки фактори за појава на маститисот се и носење на тесни градници или присуство на анемија, стрес и замор кај мајката. Обично се манифестира како црвенило на градата, проследено со температура, треска, главоболка, а понекогаш и со повраќање и гадење. Се лекува со антибиотици, топли облоги и често измолзување на афектираната града. Со спроведување на овие мерки воспалението се повлекува за 24 часа. Доењето не треба да се прекине, а мајката не треба да се плаши дека инфекцијата ќе се пренесе на бебето затоа што во овој случај воспалено е жлезденото ткиво, а не млекото.
Имате ли некаква порака до идните мајки, оние кои наскоро очекуваат принова?
Проф. д-р Наунова-Тимовска: Мајчиното млеко е најдобрата и најлесно сварлива храна за секое бебе која содржи се што е потребно за неговиот правилен раст и развој. Практикувајте ексклузивно доење секогаш кога е тоа можно, во првите 4 до 6 месеци од животот на бебето. Зошто не постојат граници за доењето, тоа треба да се применува секогаш и секаде, дури и кога не сте во домашна средина. Вашето тело е совршено приспособено на доење, но тоа не значи дека нема да имате потреба од мало охрабрување или дополнителна поддршка од консултант за доење или друго стручно лице. Слободно побарајте помош. Чувствувајте се горди и самоуверени знаејќи дека давате здрав почеток на животот на вашето бебе.
