Возрасните често се изненадуваат колку децата се паметни – брзо учат да одат, да зборуваат или да возат велосипед. Но, кога станува збор за „здрав разум“, како сеќавањето дека треба да се погледне на двете страни пред преминување на улица или користење ракавица за жешка тава, развојот на таа способност трае многу подолго.
Иако истражувањата покажуваат дека и бебињата имаат основно чувство за добро и лошо, стручњаците се согласуваат дека здравиот разум – односно способноста за носење правилни и практични одлуки – е вештина што се гради со години.
Здравиот разум се развива со време
Психологот и тренер за родителство, Ен МекКитрик, објаснува дека иако децата уште од мали нозе пристапуваат кон проблемите на многу конкретен начин, здравиот разум бара време и искуство.
„Здравиот разум е нешто што се развива со време, но дури и многу мали деца се познати по својот конкретен пристап кон проблемите“, вели таа.
Таа додава дека оваа способност не се развива целосно сè додека размислувањето не стане поапстрактно во адолесценцијата. Со други зборови, иако децата можеби се раѓаат со морален компас, потребни се многу реални искуства за да се развие способноста за рационално одлучување.
„Сите знаеме дека тинејџерите имаат свои граници кога станува збор за здрав разум – тоа е прашање на искуство и зрелост, кое продолжува да се развива и во раната зрелост“, нагласува МекКитрик.
Дозволете им на децата да учат од своите грешки
Изразот „користи здрав разум“ често се применува кога некој дејствува без размислување, но стручњаците порачуваат дека децата треба да се научат како самостојно да донесуваат одлуки.
„Би ги охрабрила родителите да им дозволат на своите деца да експериментираат и да учат од сопствените искуства, наместо тие да го прават тоа наместо нив“, вели психологот д-р Марлен Марон.
„Тоа значи дека родителите треба да развијат способност да толерираат непријатност, грешки и неуспеси кај своите деца. Не е лесно. Тоа, исто така, подразбира моделирање на решавање проблеми и разговор за ситуации што бараат таков вид расудување“, објаснува Марон.
Нека се соочат со последиците од своето однесување
Родителите често сакаат да интервенираат и да го решат проблемот наместо детето, но МекКитрик советува да се избегнува тоа, освен ако ситуацијата не е опасна.
„Кога родителите премногу се вклучуваат во играта, ги решаваат конфликтите или инсистираат на постојано посредување, детето не ги чувствува природните последици од своите постапки и можеби не се чувствува сигурно или способно самостојно да управува со интеракциите“, објаснува таа.
Најдобриот начин да се поттикне когнитивниот развој, додава таа, е да им се дозволи на децата да ги искусат природните последици од своите постапки.
На пример, ако детето ја фрли храната, родителот може едноставно да го исчисти тацната и да каже „готово“. Ако ја фрли топката преку оградата, нека најде нова активност. Ако повреди друго дете, може да му помогне со мраз или со чаша вода.
Улогата на играта и поврзаноста
МекКитрик истакнува дека децата кои имаат можност самостојно да донесуваат одлуки, да истражуваат и да се играат без строги структури, имаат најдобри основи за развој на здрав разум и критичко размислување.
„Родителите кои нудат разновидни животни искуства, доволно време за неструктурирана игра, ограничено време пред екрани, многу активности на отворено и разговори што го поттикнуваат размислувањето – им помагаат на своите деца да развијат критичко мислење“, вели таа.
Таа заклучува дека е клучно родителите да разберат што е развојно соодветно за нивното дете и да создадат мрежа на поддршка од семејството и пријателите.
Токму преку искуства, слобода и поврзаност, децата учат да носат одлуки што го одразуваат здравиот разум – вештина која се развива полека, но трае цел живот.
