Неодамнешна анализа, објавена во списанието „Nature Human Behaviour“, потврдува дека физичкото казнување на децата во земјите со низок и среден приход води исклучиво кон негативни последици, што се совпаѓа и со резултатите од истражувањата во побогатите земји.
Главниот автор на истражувањето, Хорхе Куартас, вонреден професор по применета психологија на Факултетот за култура, образование и човечки развој при Универзитетот во Њујорк, заедно со своите соработници анализирал 195 студии објавени меѓу 2002 и 2024 година. Истражувањата опфатиле 92 земји со ниски и средни приходи и 19 показатели за развој кај децата, вклучувајќи здравје, однесување, успех во училиште и емоционални вештини.
Универзални негативни последици
Анализата покажала негативни ефекти од телесното казнување кај 16 од 19 разгледани показатели. Меѓу нив се: влошени односи меѓу родителите и децата, поголема изложеност на насилство и агресивно однесување, одобрување на насилството, физички и ментални здравствени проблеми, употреба на психоактивни супстанции, слаб училиштен успех, ослабени јазични и извршни функции, послаба емоционална контрола, проблеми во однесувањето, забавен развој и нарушувања на сонот.
Стравот никогаш не бил добар учител. Децата учат најмногу кога се прифатени, слушнати и разбрани. Наместо да бидат замолчувани со ќотек, тие треба да бидат охрабрени да зборуваат, да прашуваат, да истражуваат – дури и кога грешат
Некои научници претходно сугерираа дека телесното казнување може да има различни ефекти во култури каде што тоа е почесто или општествено прифатено, што е перспектива позната како „хипотеза за културна нормативност“, нагласува Куартас.
Нема докази за каква било корист од телесното казнување на децата
Не се пронајдени значајни ефекти врз когнитивните способности, моторниот развој и детскиот труд. Забележително е дека студијата не идентификува никакви позитивни исходи поврзани со телесното казнување.
Телесното казнување, како што е удирањето, води исклучиво кон негативни последици за децата
„Конзистентноста и силата на овие наоди сугерираат дека физичкото казнување е универзално штетно за деца и адолесценти. Во иднина, потребни се дополнителни истражувања за да се идентификуваат ефективни стратегии за спречување на физичкото казнување на глобално ниво и за обезбедување заштита на децата од сите форми на насилство, со цел да се поддржи нивниот здрав развој,“ вели Куартас, а пренесува „EurekAlert“.
Психолозите и стручњаците едногласно повикуваат на градење односи засновани на доверба, почит, емпатија и емоционална поврзаност. Таквите односи создаваат здрава средина во која децата се чувствуваат сакано и безбедно
67 земји имаат целосна забрана за телесно казнување на деца
Заклучно со 2024 година, вкупно 67 земји од 193 имаат целосна забрана за телесно казнување на деца. Првата земја што го презела овој чекор била Шведска во 1979 година. Оваа забрана важи за сите форми на физичко казнување, вклучувајќи шлаканици, тепање и удирање со предмети. Таџикистан е последна во низата на земји во светот која го забрани телесното казнување на деца во сите средини, вклучувајќи ги домовите и училиштата.
„Ќотекот не излегол од рајот, туку бил избркан од рајот“
Д-р Светомир Бојанин, еден од највлијателните детски психијатри на Балканот, беше силен противник на телесното казнување во воспитувањето на децата. Неговата позната изјава: „Ќотекот не излегол од рајот, туку бил избркан од рајот“, ја отсликува неговата длабока верба дека насилството не може да биде средство за воспитување, туку е израз на родителска немоќ и гнев. Според д-р Бојанин, физичкото казнување не го учи детето на почит, туку на страв. Тој истакнува дека децата учат преку имитација и дека најдобриот начин за нивно воспитување е преку љубов, разбирање и активно учество во секојдневните активности на родителите. „Дете кое се идентификува со родителите, а сака да стане лекар, учител – тоа нема да скршне од вистинскиот пат“, вели тој, нагласувајќи ја важноста на позитивниот пример.
Во едно од своите интервјуа, д-р Бојанин објаснува дека дури и една шлаканица може да остави длабока траума кај детето, бидејќи тоа го доживува како израз на родителски гнев и несреќа, а не како воспитна мерка.
Воспитувањето преку страв не создава самоуверени и среќни личности
Телесното казнување, иако во некои култури сè уште се смета за „нормално“ и традиционално оправдано, остава длабоки и долготрајни траги во психата на детето. Тоа не е дисциплина, туку повреда – не само на телото, туку и на довербата, чувството на сигурност и љубовта што детето ја очекува од родителите. Воспитувањето преку страв не создава самоуверени и среќни личности – напротив, создава личности кои се плашат да згрешат, кои имаат намалена самодоверба, и кои често го носат тој страв и болка во сите идни односи.
Стравот никогаш не бил добар учител. Децата учат најмногу кога се прифатени, слушнати и разбрани. Наместо да бидат замолчувани со ќотек, тие треба да бидат охрабрени да зборуваат, да прашуваат, да истражуваат – дури и кога грешат. Грешките се дел од растењето, а воспитувањето е процес на трпеливо водење, а не на казнување.
Психолозите и стручњаците едногласно повикуваат на градење односи засновани на доверба, почит, емпатија и емоционална поврзаност. Таквите односи создаваат здрава средина во која децата се чувствуваат сакано и безбедно, а токму тоа е основата за развој на одговорни, психички стабилни возрасни личности.
