ПИШУВА: М-р Ивана Урдаревиќ
логопед, специјален едукатор и рехабилитатор
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Пелтечење (Balbuties) претставува пореметување на флуентност на говорот кое се изразува во прекинатост и неправилност на самиот говорен процес.
Според многумина автори се претпоставува дека пелтечењето претставува дел од психоаналитичките теории кои се блиски до Фројд, според сфаќањето на психоанализата и дека, всушност, пелтечењето е поврзано со орално еротскиот аспект. Фенишел го смета за невротски синдром и го објаснува како конфликт во самата личност која пелтечи, сето тоа е изразено во свесната намера да зборува. Хипотетички се претпоставува дека појавата на пелтечењето е поврзана со генетските предиспозиции, а тоа ќе има влијание и во појавата на рецидиви во пелтечењето.
Кај клоничното пелтечење детето неколку пати го повторува истиот почетен слог или глас: ма-ма-машина, п-п-петел, а понекогаш може пред изговарањето на зборот да повтори некои согласки.
Тоничното пелтечење се искажува кога детето прави долги паузи и ги стега говорните органи и кога изговара согласки и самогласки, на пример, в-истина, т-рамвај, С-ашо, А-на итн.
Постојат и комбинирани форми на пелтечење, кога кај детето се присутни тонични и клонични грчеви.
Пример: Ма- ма- ма- ма, ј- ас, м- ожам, да п-п- аднам.
При ова задржување на некој глас (м- ожам) не се напрегаат само говорните органи, што преминува во грч, туку понекогаш и некој глас се заменува со друг (м- бишо, Мишо).
Пелтечењето најчесто се јавува на гласовите како што се п, б, т, д, к, г, но и на гласови како што се ц, ч, ќ, џ, потоа м, н, њ, па о, в, с, з, ж, ш, р.
Пелтечењето на самогласките е ретко, а може да се јави кај физиолошкото пелтечење.
Тешкото пелтечење е пропратено со повторување на делови на зборови и реченици, продолжување на гласови, застој во говорот, вметнување на различни гласови, неадекватни паузи, црвенило на лицето, потење, забрзан пулс, зафрлување на главата, ширење на зениците, трепкање со очните капаци, надувување на образите, безгласно отворање и затворање на устата итн.
Клиничка слика
- Повторување на делови на зборови и реченици
- Продолжување на гласовите
- Застој во говорот
- Неадекватни паузи
- Уфрлување на различни гласови
- Продолжено траење на говорот
- Страв пред и за време на говорот
- Тикови (несвесни движења на очни капаци, усните, јазикот, и други делови на телото)
- Несоодветни физиолошки реакции
- Страв
- Емоционална нестабилност и намалена концентрација
- Избегнување на визуелен контакт со соговорникот
Пелтечењето може да се елиминира со заедничко читање, шепотење, пролонгиран говор, одложена аудитивна спроводна спрега
Прогресивната редукција на пелтечењето може да се постигне со адаптација, ЕМГ, фидбек на говорните мускули. Процентот на редукција е помал во тешките пелтечења за разлика од умерените и лесните.
Речениците од два или три збора се јавуваат околу втората година од животот
Фактори кои доведуваат до пелтечење најчесто се доживеан страв, конфликтни ситуации, тешко породување, физички трауми, тешки болести во детството, заостанатост во психомоторниот развој, однос меѓу пелтечењето и епилептичната манифестација, проблем на доминантната мозочна хемисфера.
Може да биде здружено со дислалија, а исто така и да го прати дисфазичниот говор. Ретко се среќава со ринолалија или оштетување на слухот. Честа е и појавата на комбинација помеѓу дислексија и пелтечење, со објективни дислексични потешкотии, претежно од визуелен тип, но пелтечењето може да се јави и со некои невролошки заболувања – епилепсија.
