М-р Ивана Урдаревиќ: Речениците од два или три збора се јавуваат околу втората година од животот

ПИШУВА: М-р Ивана Урдаревиќ
логопед, специјален едукатор и рехабилитатор

Нормалниот јазичен развој е составен дел од биолошкиот и менталниот развој на детето и се одвива во склад со него и со тоа секое познавање на јазичниот развој претставува запознавање на основните неврофизиолошки функции без кои јазикот не би можел да опстои. Децата почнуваат да говорат кога ќе достигнат одреден степен на физичка зрелост.

Индивидуалните разлики кои постојат се во подобра корелација со моторниот развој отколку со возраста. Врската помеѓу моториката и јазикот се од централно потекло. Детето може да има периферни пречки, но тоа нема да влијае на развојот на јазичниот систем во него. Меѓутоа, вкупниот пораст на мозокот, густината на кортикалните клетки, односот на сивата и белата маса, се услов за јазичен развој. Да се говори за развој на јазикот и да не се земе предвид когнитивниот развој на детето на јазикот на кој припаѓа би бил огромен пропуст.

Когнитивниот развој е поделен во три периоди:

1. Период на сензомоторен развој кој трае од раѓање до крајот на 2 година – овој период се состои во развој на детето од рефлексни до хотимични движења, стекнување навики и координација меѓу перцепцијата и фаќањето;
   

   ---

2. Период на припрема кој се состои од:

а) предоперативен период од 2-7 години од животот – се одликува со симболизација,

б) период на организација на конкретни операции од 7-11 години – се одликува со способност на препознавање на броеви, тежина и слични особини на предметите;

3. Период на формални операции од 11-15 години од животот – детето не реагира едноставно на околните случувања, туку ги разработува и им дава значење;

Кај децата на помала возраст често може да се слушне ехолалично повторување на говорот на возрасните. Оваа појава се јавува помеѓу 2-2,5 година и со време исчезнува

Детето уште од раѓање прима различни акустички сигнали и е во состојба да реагира на прилично фини разлики. Крикот кој се јавува како физиолошка потреба за респирација постепено се претвора во вокализација која се дели на плач и гугање. Од гугањето понатаму се развиваат неспецифични како израз на аудио-кинестетички игри со гласовите, што всушност, претставува вежбање на слухот и говорните органи. Оваа прелингвална трансформација на вокализацијата започнува многу рано, дури уште по втората недела од раѓањето, со воспоставување на feed-back системот се продолжува после прозборувањето и трае се до потполно формирање на фонематскиот систем на мајчиниот јазик. Почетната вокализација се јавува независно од стимулацијата на родителите. Зборовите се врзани за поими. Како детето расте се зголемува и неговото животно искуство, па прво поимите, а потоа и зборовите се збогатуваат. Развојот на речникот е сложен процес и практично трае цел живот. За една до 1,5 година детето има околу 50 зборови, но тој речник нагло се зголемува.

Детето уште од раѓање прима различни акустички сигнали и е во состојба да реагира на прилично фини разлики. Крикот кој се јавува како физиолошка потреба за респирација постепено се претвора во вокализација која се дели на плач и гугање

Малото дете говори на следниот начин:

• За храна: млеко, леб, вода
• За делови на телото: очи, нос, уста, уво
• За облека: чевли, чорапи, капа, пантолони
• За животни: куче, маче, крава, коњ
• За превозни средства: воз, кола, авион, брод
• За играчки: кукла, топка, мече
• За луѓе: мама, тато, баба, деде, бато
• За функции: дај, сака, иде

Во процесот на развојот на јазичниот систем особено во самиот почеток помеѓу 1 и 1,5 година децата употребуваат еден збор, но тој збор го изговараат со цела замисла. Речениците од два или три збора се јавуваат околу втората година. Кај децата на помала возраст често може да се слушне ехолалично повторување на говорот на возрасните. Оваа појава се јавува помеѓу 2-2,5 година и со време исчезнува. Кај некои деца ехолалијата се сретнува и на постара возраст. Наместо да одговараат, го повторуваат прашањето или исказот кој им е упатен. На пример: „Како се викаш?“ Детето ќе одговори: „Како се викаш?“

Слобин (1970) го проучувал развојот на речениците кај децата и констатирал дека првиот детски исказ од два или три збора изразуваат:

1. Именување
2. Повторување
3. Одбивање

а) продолжување

4. Врска помеѓу субјектот, работата и објектот
5. Поседување
6. Особини на предметите

Понатамошниот развој на речениците тече по пат на додавање на зборови. Им недостасуваат предлози, прилози, глаголи, наставки, помошни глаголи.