ПОДГОТВИЛ:
Оддел за здравствена промоција и следење на болести
Институт за јавно здравје на РСМ
♦♦♦♦♦♦♦
ОРАЛНО ЗДРАВЈЕ КАЈ ДЕЦАТА ДО 7-ГОДИШНА ВОЗРАСТ
Оралното здравје е од суштинско значење за општото здравје и благосостојба во текот на целиот животен век. Грижата за забите на новороденчето започнува уште пред неговото раѓање, со правилната исхрана на мајката за време на бременоста, особено од четвртиот фетален месец па понатака.
Никнувањето на забите не е болно само по себе и не им предизвикува премногу непријатност на децата. На местото на никнување на забот може да се случи чешање, непцата околу забот да бидат отечени и нежни, а бебето може да лачи плунка многу повеќе од вообичаено
Периодот на бременоста е од фундаментално значење за индивидуата затоа што тоа е период на најинтензивен раст и развој на човековиот организам. Оралното здравје на една мајка е поврзано со здравјето на нејзиното неродено бебе. Статусот на оралното здравје на мајката е од големо значење за статусот на оралното здравје на нејзиното дете.
Можеби не изгледа така, но кога мама ги мие забите, таа четка за двајца!
Затоа во периодот на бременоста идната мајка треба да создаде правилни хигиенски навики, кои таа понатаму ќе му ги пренесе на детето во насока на четкање на забите со паста за заби со флуор најмалку два пати на ден и по секој оброк кога е можно.
Детската стоматологија ги опфаќа следните популациони групи:
- Новороденчиња
- Период на мало дете: над една до три години
- Предучилишна возраст: над три до седумгодишна возраст
- Период на училишна возраст: над 7 до 15 години
- Адолесценти до 19 години
Раѓањето претставува голем стрес за организмот на бебето. Организмот на новороденчето треба да се адаптира од живот во водена средина на живот во воздушна средина. Адаптацијата се состои во почеток на дишење и преформулирање на циркулацијата. Овој период на интензивен раст и развој е проследен со формирање на централниот нервен систем и сетилните органи, како и започнување на движењето. Од стоматолошки аспект е важно никнувањето на млечните заби.
Грижата за забите на новороденчето започнува уште пред неговото раѓање, со правилната исхрана на мајката за време на бременоста, особено од четвртиот фетален месец па понатака
Вообичаено забите кај бебиња почнуваат да никнуваат помеѓу 6 и 12 месеци. Но постои широк спектар на варијабилност кога може да се појави првиот заб. Некои бебиња може да немаат заби до првиот роденден.
Бебињата започнуваат да ја истражуваат усната регија на возраст од околу 3 месеци ставајќи ги рацете во устата, при што може да се лачи повеќе плунка. Долните предни заби (долните централни секачи) се првите заби кои доаѓаат. Повеќето деца обично ќе ги имаат сите свои млечни заби до 3-та година од животот.
Никнување на забите
Никнувањето на забите не е болно само по себе и не им предизвикува премногу непријатност на децата. На местото на никнување на забот може да се случи чешање, непцата околу забот да бидат отечени и нежни, а бебето може да лачи плунка многу повеќе од вообичаено. Овој процес кај некои бебиња е болен и тие не можат да спијат и да јадат нормално, но обично тоа трае кратко време. Во тој период е препорачливо непцата да се масираат нежно со чиста влажна газа натопена во чај од камилица или влажна газа која била подолго време во фрижидер. Може да помогне и користењето на ладна течна храна (на пр. кисело млеко) која со тоа што ги лади непцата ги намалува болката и чешањето. За намалување на болките при никнувањето на забите постојат посебни играчки – лажалки, со површини кои се специјално изработени за гризење кои со притискањето на непцата го олеснуваат никнувањето.
Цицање на цуцла и палец
Нормални навики во првите месеци од животот се цицањето на цуцла и палец. Тоа на бебињата им помага да се опуштат. Тие навики постепено се губат и детето комплетно ќе ја остави цуцлата/цицањето на палец кога ќе наполни две-три години, а тоа е периодот на мало дете. Овој период се карактеризира со имитирање на блиските, развој на говорот, следи усовршување на движењата и проодување. Од стоматолошки аспект е важно поставувањето на сите млечни заби во функција. Во овој период родителите се советуваат за адекватна исхрана, воспоставување на хигиенски навики, а од друга страна искоренување на штетни навики (цуцла, прст, шише).
Се препорачува првата посета на малиот пациент кај стоматолог да биде по третата година, односно на 4-5 годишна возраст, кога забите сѐ уште се здрави
Во периодот на никнување на забите препорачливо е непцата да се масираат нежно со чиста влажна газа натопена во чај од камилица или влажна газа која била подолго време во фрижидер. Може да помогне и користењето на ладна течна храна (на пр. кисело млеко)
Најдобро е детето да ја остави цуцлата/цицањето на палец пред да се појават трајните заби во устата, околу петгодишна возраст, а тоа е претшколската возраст, над три до седумгодишна возраст. Ова е период на социјализација на детето, кога тоа ги имитира блиските, така што треба да се искористи за создавање на позитивните хигиенски навики. Во овој период од животот започнува ресорпцијата на млечните заби. Настанува и ерупција на првиот траен молар – второ подигање на загризот.
Најголемиот број од децата сами престануваат со овие навики, но ако таа активност продолжи треба да се консултира стоматолог затоа што постои ризик кај детето да настанат проблем во говорот, неправилен раст на вилиците, неправилност во положбата на забите и неправилност во формата на забните лаци.
Прва посета кај стоматолог
Се препорачува првата посета на малиот пациент кај стоматолог да биде по третата година, односно на 4-5 годишна возраст, кога забите сѐ уште се здрави. Тогаш не би требало да има ургентен стоматолошки третман кој ќе предизвика болки или непријатно чувство. Тоа ќе овозможи адекватен пристап кон детето кој подразбира запознавање со малиот пациент преку комуникација која треба да биде безболна, односно се изведува низ разговор во опуштена атмосфера и претставува само запознавање со персоналот, терапевтот, чекалницата која треба да биде опремена со детски реквизити, ординацијата и стоматолошката столица, со цел да се стекне доверба кај детето.
Најдобро е детето да ја остави цуцлата/цицањето на палец пред да се појават трајните заби во устата, околу петгодишна возраст, а тоа е претшколската возраст, над три до седумгодишна возраст
Искуството покажува дека во наши услови тоа претставува реткост и вообичаено првата посета кај стоматологот е кога детето има потреба од итен третман, кој помалку или повеќе е болен.
Тоа треба да се промени со Програмата за залевање на првите трајни молари кај првоодделенците, која има за цел секое дете да добие потврда за залеани трајни заби за да може да се запише во училиште.
Стоматолошки тим
Стоматолошкиот тим има голема улога во однос на успехот на стоматолошката работа со деца, во која и помошниот персонал има активна улога. Максимална соработка на стоматологот со родителот е од пресудно значење за успехот на третманот, при што родителот треба да е во тек со планот на третманот и тоа во секоја фаза и во секоја сеанса и да дава своја согласност и поддршка во континуитет.
