ПИШУВААТ:
Драгана Бислимовска 1,2, Миле Босилковски 2,3, Јордан Минов 1,2, Драган Мијакоски 1,2, Сашо Столески 1,2
1. ЈЗУ Институт за медицина на трудот на РСМ – Скопје, СЗО колаборативен центар
2. Медицински факултет, Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ – Скопје
3. ЈЗУ Универзитетска клиника за инфективни болести и фебрилни состојби – Скопје
♦♦♦♦♦♦♦
Епидемиологија на пост-ковид синдромот
Немањето на јасна биохемиска и рендгенографска слика која помага во дијагнозата, постоењето на неколку потенцијални фенотипа на пациенти со пост-ковид синдром кои се разликуваат по клиничката слика, прогнозата и исходот, како и недостатокот на докажан ефикасен третман или протоколи за рехабилитација, предизвикуваат значително оптоварувањето врз здравствениот систем и појава на економски и загуби во продуктивноста, оневозможувајќи засегнатите лица да продолжат со нормален живот и работа. Затоа, пост-ковид синдромот претставува модерен медицински предизвик со голем јавно-здравствен интерес.
Податоците Хуанг и сор., од Вухан, Кина, кои ја следат најголемата лонгитудинална кохортна група на хоспитализирани возрасни пациенти кои прележале Ковид-19, покажуваат дека и една година по акутната инфекција со САРС-КоВ-2 вирусот, почесто имаат проблеми со движењето, појава на болка и дискомфорт, анксиозност или депресија во однос на контролната група
Најголем број научни докази за пост-ковид синдромот се лимитирани и се базираат на мали кохортни групи на испитаници следени во краток временски период.
Податоците Хуанг и сор., од Вухан, Кина, кои ја следат најголемата лонгитудинална кохортна група на хоспитализирани возрасни пациенти кои прележале Ковид-19, покажуваат дека и една година по акутната инфекција со САРС-КоВ-2 вирусот, почесто имаат проблеми со движењето, појава на болка и дискомфорт, анксиозност или депресија во однос на контролната група (возрасни пациенти на иста возраст кои не биле заразени со САРС-КоВ-2) (7).
Резултатите од Медитеранската кохортна студија, која ја испитувала инциденцата и ризик факторите за појавата на пост-ковид синдромот, покажуваат дека дури 50% од испитаниците пријавиле постоење на перзистентни симптоми кои траат и по 10-14 недели од почетокот на болеста. Како најчести се издвојуваат замор, диспнеја и невролошки промени, за кои не било пронајдена друга медицинска причина за нивно појавување (8).
Патогенезата на пост-ковид синдромот е сè уште непозната. Научните докази укажуваат на тоа дека продолжената инфламација во организмот игра клучна улога во појавата на најголемиот број на пост-ковид симптомите
Појавата на овие симптоми била почеста кај женскиот пол и кај лица со понизок титар на серумски ИгГ антитела (8). Ова се совпаѓа со резултатите од швајцарската студија, кои покажуваат дека нешто повеќе од една четвртина од испитаниците не закрепнале целосно, шест-осум месеци по акутната инфекција, кај повеќе од половина од испитаниците се јавува замор како најчест пост-ковид симптом, а овие промени биле почести кај женските испитаници и кај лица кои претходно биле хоспитализирани (9).
Резултатите од Медитеранската кохортна студија покажуваат дека дури 50% од испитаниците пријавиле постоење на перзистентни симптоми кои траат и по 10-14 недели од почетокот на болеста. Како најчести се издвојуваат замор, диспнеја и невролошки промени, за кои не било пронајдена друга медицинска причнина за нивно појавување
Патофизиологија на пост-ковид синдромот
Ковид-19 е мултисистемска инфекција. Рецепторите за АКЕ2 (aнгиотензин-конвертирачкиот ензим 2) коишто се наоѓаат на клеточната површина, присутни во најголем дел од органите во човековото тело, се главните целни места на сврзување на САРС-КоВ-2 вирусот и целни места на делување на инфекцијата. Моноцитномакрофагниот CD4 и CD8 клеточен одговор, заедно со контролираниот инфламаторен одговор, доведуваат до некомплицирано заздравување кај најголем број од пациентите. Појавата на имунолошка дисрегулација на САРС-КоВ-2, која е придружена со зголемено ниво на цитокини – интерлеукини: IL-1β, IL-6, IL-2 и IL-10 („цитокинска бура“), се среќава кај пациентите со тешка, животозагрозувачка, форма на болеста.
Од друга страна, патогенезата на пост-ковид синдромот е сè уште непозната. Научните докази укажуваат на тоа дека продолжената инфламација во организмот игра клучна улога во појавата на најголемиот број на пост-ковид симптомите (10).
Во настанувањето на пост-ковид синдромот се смета дека придонесуваат следниве потенцијални механизми:
- вирус-специфични патофизиолошки промени,
- имунолошки промени и воспалителни оштетувања кои настануваат како резултат на акутната инфекција и
- очекувани секвели во пост-критичниот период на примарната болест (промени што се јавуваат по излегување на пациентот од интензивна нега/болница).
Ткивното оштетување кај Ковид-19, кое е предизвикано со имунолошки механизми, доведува до клеточен и хуморален одговор, но имунитетот кон САРС-КоВ-2 вирусот и заштитата од реинфекција е сè уште непознат. Исто така, и причината зошто некои пациенти развиваат долгорочни пост-ковид симптоми е непозната. Се смета дека факторите кои потекнуваат од самиот организам-домаќин, како што се генетската сусцептибилност, возраста на домаќинот, дозата и патот на инфекцијата, активирањето на антиинфламаторните клетки и протеини, придружните инфекции и др., влијаат на појавата на пост-ковид синдромот (11). (Vox Medici)
Користена литература:
- The Lancet. Understanding long COVID: a modern medical challenge. Lancet. 2021; 398(10302):725.
- Moreno-Pérez O, Merino E, Leon-Ramirez JM, et al. Post-acute COVID-19 syndrome. Incidence and risk factors: A Mediterranean cohort study. J Infect. 2021; 82(3):378-383.
- Menges D, Ballouz T, Anagnostopoulos A, et al. Burden of post-COVID-19 syndrome and implications for healthcare service planning: A population-based cohort study. PLoS One. 2021; 16(7):e0254523.
- Maltezou HC, Pavli A, Tsakris A. Post-COVID Syndrome: An Insight on Its Pathogenesis. Vaccines (Basel). 2021; 9(5):497.
- Nalbandian, A., Sehgal, K., Gupta, A. et al. Post-acute COVID-19 syndrome. Nat Med. 2021; 27(4):601–615.
