Често зборуваме за емпатијата како за прекрасна особина која треба да се развива и поттикнува кај децата. Но, што ако и покрај сите позитивни примери и учења, детето сè уште не покажува емпатија? Дали има причина за загриженост или само треба подобро да се информираме?
Што е емпатија?
Емпатијата е способност да ги препознаеме и разбереме чувствата на другите и да реагираме соодветно. Кај децата, таа се развива постепено – преку искуства, односи, игра, но и преку начинот на кој возрасните во нивната околина покажуваат грижа и разбирање.
Но, што ако детето, веќе во училишна возраст или тинејџер, делува ладно, не сочувствува со другите или изгледа рамнодушно кон туѓите емоции?
Не носете заклучоци пребрзо
Недостигот на емпатија не значи веднаш дека детето е „без чувства“. Понекогаш тоа значи дека сè уште не научило како да ги препознае и изрази емоциите или дека се соочува со внатрешни тешкотии – како анксиозност, несигурност или фрустрација. Децата знаат да изгледаат ладно кога се преоптоварени или кога им е тешко да се справат со своите чувства.
Набљудувајте без осудување
Емпатијата не може да се развива таму каде што детето постојано се чувствува критикувано или неразбрано. Обидете се да разберете во кои ситуации детето не покажува емпатија:
- Дали тоа се случува со врсници, со помлад брат/сестра или со вас?
- Дали реагира слично дома и во училиште?
- Дали има искуство на одбивање, потсмевање или неправда што го натерало да стане одбранбено?
Развивајте емоционална писменост
Емпатијата почнува со препознавање на емоциите. Помогнете му на детето да ги именува чувствата:
- „Ми изгледа дека си разочаран затоа што другар ти не те поканил.“
- „Изгледаш луто, што се случи?“
Кога родителот покажува разбирање на овој начин, детето учи како и самото да сочувствува со другите.
Бидете модел на емпатија
Децата учат преку набљудување. Ако секојдневно гледаат како вие покажувате сочувство – со нив, со партнерот, со соседи, со животни – тие несвесно ќе го усвојат тој начин на однесување.
Наместо предавања за тоа „како треба да се чувствува“, покажете им: „Гледам дека сестра ти е тажна затоа што ѝ ја зеде играчката. Ајде заедно да смислиме како можеш да ѝ надоместиш.“
Поттикнете искуства кои градат сочувство
Емпатијата најдобро се развива преку искуства. Некои начини се:
- грижа за домашно милениче,
- волонтирање (на пример собирање играчки за други деца),
- читање приказни заедно, каде што се зборува за чувства на ликовите.
Истражете подлабоки причини
Ако детето подолг период покажува целосен недостиг на интерес за туѓи чувства, ако се однесува сурово, манипулативно или не чувствува грижа на совест – добро е да се разговара со училишен психолог или детски психотерапевт. Понекогаш зад таквото однесување стојат развојни потешкотии, трауматски искуства или емоционална занемареност – ситуации кои бараат стручна помош.
Трпението е клучно
Емпатијата не е вродена во целост – таа се учи и негува. Секое дете има свој ритам. Важно е родителот да биде трпелив, доследен и отворен за разговор, бидејќи токму преку безбедната и разбирачка врска детето најдобро учи како да ги разбере и сака другите.
Ништо не е изгубено
Ако вашето дете во моментов не покажува емпатија, тоа не значи дека е изгубено – тоа е повик да му помогнете подобро да се разбере себеси и светот околу себе. Емпатијата не е „карактерна особина“, туку вештина која се развива – со вашето водење, примери и љубов.
