Психотерапевтот Еван Шопер објаснува како малите деца го доживуваат прекинот на родителската врска и како при тоа можат да развијат нездрави и штетни уверувања за себе и за другите. Тој ги издвојува четирите најчести емоционални влијанија на разводот врз децата и штетните уверувања што често се формираат, и нагласува дека е важно родителите да знаат дека можат многу да направат за да спречат таквите уверувања да се вкоренат.
1. Чувство на целосна немоќ
Иако не можат да го спречат разводот, децата често се надеваат дека можат повторно да ги смират или спојат родителите – фантазија која, кога ќе пропадне, им ја потврдува нивната немоќ.
Покрај тоа, животот им се менува: немаат контрола над тоа кај кој родител ќе живеат, кога ќе се гледаат со другите, можеби менуваат училиште, имаат два дома – сè се случува без нивна желба или контрола.
Какви уверувања може да се појават?
-
„Јас никогаш нема да имам контрола над ништо.“
-
„Моите желби не се важни.“
-
„Мора да контролирам сè за да не се чувствувам немоќен.“
Како родителите можат да помогнат:
-
На пасивно дете: „Знам дека не можеш да го контролираш тоа што мама и тато не се заедно, но има други работи што можеш – како што ќе избереш ужинка или која играчка ќе ја земеш.“
-
На дете што сака да контролира сè: „Знам дека ти е тешко кога не можеш да контролираш сè. Некои работи се надвор од твоја контрола, но има и такви што се – како која приказна ќе ја читаме вечерва.“
2. Страв дека светот им се распаѓа
Родителите се сидро за децата. Кога нивниот однос се распаѓа, децата чувствуваат дека ја губат својата „сигурна лука“. Покрај тага, лутина и анксиозност, може да се јави и длабока несигурност – светот повеќе не изгледа безбеден.
Кои уверувања се создаваат?
-
„Морам да бидам на штрек – во секој момент може да настане нова неволја.“
-
„Светот е непредвидлив – не можам да се опуштам.“
Што можат да направат родителите:
-
Слушајте ги и именувајте ги нивните чувства.
-
Објаснете им: „Јас и тато/мама се грижиме за возрасните работи – не е твоја одговорност.“
-
Потсетете ги дека имаат поддршка и дека возрасните управуваат со ситуацијата.
3. Притисок да изберат страна
Во скоро секој развод има конфликт, макар и прикриен. Децата, особено малите, светот го гледаат црно-бело, па почнуваат да бараат кој е „добар“, а кој е „лош“ родител.
Можни уверувања:
-
„Имам лош родител – не треба да го сакам.“
-
„Ако го сакам ‘погрешниот’ родител, можеби тој нема да ме сака назад.“
-
„Морам да изберам – не можам да ги сакам и двајцата.“
Што НЕ треба да правите:
-
Не зборувајте лошо за другиот родител пред детето.
-
Не го вклучувајте детето во вашиот конфликт.
-
Не му пренесувајте пораки ниту барајте информации за другиот родител преку него.
Што ТРЕБА да направите:
-
Дајте му дозвола да го сака и другиот родител.
-
Поддржете го да одржи добар однос со двајцата.
4. Виновност и чувството „јас сум причината“
Малите деца не разбираат зошто родителите се разведуваат. Бидејќи не можат да го сфатат сложениот однос, сами си создаваат објаснувања – често неточни.
Децата инстинктивно се егоцентрични и мораат да ја зачуваат позитивната слика за своите родители. Затоа заклучуваат:
„Ако не се вината мама и тато – тогаш вината мора да е моја.“
Ова може да се развие во уверување:
-
„Јас сум лошо дете.“
-
„Јас го уништив семејството.“
-
„Ако бев подобар/а, тие немаше да се разделат.“
Како да помогнете:
-
Јасно кажете: „Ништо од ова не е твоја вина.“
-
Повторувајте ја оваа порака секогаш кога забележите вина или тага.
-
Потврдете го чувството, но поправете го уверувањето:
„Знам дека си тажен/а, но не си ти причината – ова беше одлука што ја донесовме како возрасни.“
Најважното што треба да го запомнат родителите:
Разводот не мора да остави трајни последици врз децата – ако има свесна, емпатична и отворена комуникација.
Децата не мора да страдаат ако нивните чувства се препознаат и валидираат, ако имаат стабилност и поддршка од двајцата родители – дури и ако тие повеќе не се заедно.
