Заушките се заразна вирусна болест. Можат да предизвикаат треска, оток на плунковните жлезди (паротитис) и воспаление во други делови од телото.
Заушките денес се ретки благодарение на вакцината против морбили, заушки и рубеола (MMR), која е дел од Националната програма за имунизација.
Секој може да добие заушки ако не е имун – односно ако не е вакциниран или претходно не ги прележал заушките. Лицата кои еднаш прележале заушки обично имаат доживотен имунитет.
Кои симптоми се поврзани со заушките?
Симптомите на заушки се појавуваат отприлика 2 до 3 недели по контакт со заразено лице.
Заушките често почнуваат како грипозна состојба, со симптоми како:
- треска,
- главоболка,
- замор,
- болки во телото,
- намален апетит.
Класичен знак на заушки е отокот на едната или на двете страни од лицето. Тоа се должи на отечените плунковни жлезди (паротитис). Овој симптом се појавува кај околу 7 од 10 лица со заушки.
Кај возрасни мажи може да се појави орхитис (воспаление на тестисите). Ова се случува кај 3 од 10 мажи. Приближно 1 од 3 лица со заушки немаат никакви симптоми.
Што ги предизвикува заушките?
Заушките се предизвикани од вирусот на заушки, кој припаѓа на семејството вируси познати како парамиксовируси. Овие вируси се чест извор на инфекции, особено кај децата. Лесно се пренесуваат од едно лице на друго.
Како се пренесуваат?
Заушките се пренесуваат со вдишување на воздух кој го содржи вирусот, на пример, кога заразено лице ќе кашла или ќе кива во ваша близина. Може да се заразите и со директен контакт со плунка од заразено лице.
Антибиотици не се користат во лекувањето, бидејќи заушките се вирусна инфекција
Лицето е заразно дури и пред да започне отокот на лицето и останува заразно до девет дена по појавата на отокот. Прашајте го вашиот лекар кога вие или вашето дете може безбедно да се вратите на работа или на училиште.
Најчесто ги погодува децата на возраст од пет до 14 години
Вирусот што ги предизвикува заушките најчесто ги погодува децата на возраст од пет до 14 години, особено ако не се вакцинирани или не ја прележале болеста. Оваа возраст е најризична бидејќи:
децата веќе активно одат во училиште и имаат интензивен контакт со врсници,
многу од заразите се шират во колективи (училишта, градинки),
имунитетот од вакцината, ако не е примена втората доза, може да ослабне.
Но, заушките можат да се јават и кај помали деца, возрасни, па дури и кај постари лица, особено ако не се заштитени со две дози од MMR вакцината.
Како се дијагностицираат заушките?
Вашиот лекар ќе ве праша за симптомите и ќе ве прегледа. Исто така може да ве праша:
- дали сте биле во контакт со некој што има заушки,
- дали сте вакцинирани.
Инфекција со заушки во раната бременост може да го зголеми ризикот од спонтан абортус
Ако се посомнева на заушки, може да ве упати на:
- тест на крвта,
- тест на урина,
- брис од грло.
Овие тестови можат да ја потврдат дијагнозата.
Заушките се болест што мора да се пријави. Тоа значи дека вашиот лекар мора да ги извести локалните здравствени власти. Тие ќе преземат мерки за спречување или контрола на можно ширење, вклучително и т.н. контакт следење – процес каде се идентификуваат лицата кои биле во близок контакт со вас.
Кога треба да посетите лекар?
Консултирајте се со лекар ако вие или вашето дете имате симптоми на заушки. Не одете директно во ординација за да не ги заразите другите во чекалницата. Наместо тоа, јавете се и прашајте како најбезбедно да добиете лекарски преглед.
Ако имате заушки и симптомите се влошат или се појават нови, веднаш контактирајте лекар.
Како се лекуваат заушките?
Нема специфичен третман за заушки. Наместо тоа, третманот се насочува кон олеснување на симптомите.
Грижа во домашни услови:
- одморајте доволно,
- земете лекови против болка како парацетамол или ибупрофен,
- пијте многу течности,
- ставете топли или ладни облоги на лицето за да го намалите отокот и болката,
- јадете храна која не бара многу џвакање, како супа или јајца.
Секој може да добие заушки ако не е имун – односно ако не е вакциниран или претходно не ги прележал заушките. Лицата кои еднаш прележале заушки обично имаат доживотен имунитет
Повеќето луѓе со заушки оздравуваат сами, без посебен медицински третман. Ако симптомите не се подобрат за седум дена или ненадејно се влошат, побарајте лекарски совет. Ако имате заушки, важно е да останете дома и да не одете во градинка, на училиште или на работа.
Антибиотици не се користат во третманот, бидејќи заушките се вирусна инфекција.
Дали заушките можат да се превенираат?
Најдобра заштита е вакцинацијата.
Вакцината за заушки се дава како комбинирана вакцина против: морбили, заушки и рубеола (MMR). Во Македонија, првата доза комбинирана МРП вакцина се дава на деца со навршени 12 месеци од животот, а втората доза (ревакцина) се дава при започнување на основното образование.
Дали MMR вакцинацијата е поврзана со аутизам?
Не, MMR вакцините не предизвикуваат аутизам или нарушувања од аутистичен спектар. Исто така, не предизвикуваат воспалителна болест на цревата. Истражувањето што сугерираше поврзаност е дискредитирано од медицинските и научните експерти, пишува „Health Direct“.
Компликации од заушките
Понекогаш заушките можат да предизвикаат сериозни и долготрајни компликации, како:
- енцефалитис или менингитис, воспаление на мозокот или неговите обвивки, што може да биде опасно по живот и да предизвика долготраен губиток на слух,
- орхитис (воспаление на тестисите), што може да доведе до неплодност.
Инфекција со заушки во раната бременост може да го зголеми ризикот од спонтан абортус.
Во ретки случаи, заушките можат да предизвикаат воспаление и на други органи, вклучувајќи го срцето (миокардитис), панкреасот (панкреатитис) и јајниците (оофоритис).
