ПИШУВА:
Д-р Катерина Василева – Димовска
специјалист педијатар
НЕЕПИЛЕПТИЧНИ ИЛИ ЕПИЛЕПТИЧНИ НАПАДИ – ДИФЕРЕНЦИЈАЛНО ДИЈАГНОСТИЧКА ДИЛЕМА
ФЕБРИЛНИ КОНВУЛЗИИ ВО ДЕТСКАТА ВОЗРАСТ (1 дел)
Во големата и хетерогена група на церебрални напади се вбројуваат неепилептични и епилептични напади. Дистинкцијата помеѓу овие две групи е исклучитело важна како за пациентите и нивните родители така и за професионалците кои ја работат оваа проблематика.
Најголем дел од фебрилните конвулзии се случуваат во комбинација со инфекции на дишниот систем (75%), а многу помалку со инфекции на системот за варење
Неепилептичните и епилептичните напади се вообичаено поврзани со некој провокативен момент, болест или состојба на организмот, со што се предизвикува преодна, транзиторна промена, односно дисфункција на мозочната активност. Ваквото преодно нарушување на мозочната активност ќе се манифестира со различни симптоми и различен степен на нарушување на свеста. Освен пореметување на свеста кај децата-пациенти се придружуваат и различни сензорни, моторни и автономни симптоми и знаци. Кога станува збор за провокативниот или иницирачки момент односно промена која би предизвикала напад, всушност зборуваме за нарушување на метаболичката хомеостаза на организмот, како на пример, намалено ниво на шеќер во крвта, нарушена рамнотежа на јоните во крвта, намалено присуство на кислород во мозочните структури, потоа тука се бројните инфекции кои можат да го зафатат средишниот нервен систем како и разни труења. Понекогаш, неепилептичниот напад може да испровоцира појава на епилептичен напад.
Епилептичните напади пак се резултат на неконтролирано хиперсинхроно избивање на
група надразнети неврони од кората на мозокот или од субкортикалните структури на
мозокот.
Во групата на провоцирани церебрални напади се вбројуваат:
1. Фебрилните конвулзии (грчеви) при покачена телесна температура;
2. Синкопа или синкопални напади;
3. Афективни респираторни мозочни напади;
4. Психогени напади.
ФЕБРИЛНИ КОНВУЛЗИИ
Една од најзачестената група на напади во детската возраст се типот на неепилептични напади кои се придружени со зголемена телесна температура или во медицински речник означени како фебрилни конвулзии.
Секако тие спаѓаат во групата на провоцирани напади, во овој случај со фебрилност. Тука не може да се вбројат конвулзивните напади кои се јавуваат при инфекции на мозокот ниту пак се вбројуваат епилептичните напади. Согласно Меѓународната лига за борба против епилепсија (ILAE) од 1989 година, класифицирани се како посебна група на епилептичен синдром. Тие се манифестираат после новороденечката возраст, секогаш се придружени со фебрилност, но не и со инфекција на централниот нервен систем. Фебрилните грчеви не се провоцирани од други акутни причини или провоцирачки моменти. Во Европа и Северна Америка нивната инциденца на јавување е од 2-6% на возраст од 6 месеци до 6 години. Тие најчесто се јавуваат на возраст помеѓу 18-22 месеци.
Во зависност од нивната клиничка манифестација фебрилните конвулзии се делат на
едноставни и сложени конвулзии.
Зошто кај децата се случуваат фебрилните конвулзии?
Тие се појавуваат како одговор на делувањето на покачената телесна температура врз
незрелите мозочни структури кај детето, врз мозокот кој е во развој и врз неговиот
терморегулаторен центар. Хипертермијата доведува до зголемена возбуденост или
ексцитација на мозочните клетки и при тоа попречувајќи го механизмот кој би требало да изврши блокада врз акцискиот потенцијал, што ќе резултира со наголемување на
интерсинаптичката јонска трансмисија. Ваквите промени на клеточно ниво ги
регистрираме подоцна како конвулзии.
Неепилептичните и епилептичните напади се вообичаено поврзани со некој провокативен момент, болест или состојба на организмот, со што се предизвикува преодна, транзиторна промена, односно дисфункција на мозочната активност
Сепак, ваквите промени не се случуваат кај секое болно дете. Се смета дека причините за настанување се полигенски. Веројатна е мутација на генот за натриумски канали, а постојат и јасни докази за автосомно доминантен облик на наследување кој е врзан со мутации на генот FEB 1 chromosome 8q13, FEB 2 chromosome 19p, FEB 3 на 2q23, и FEB 5 на chromosome 6q22.
Децата кои имаат мутации на генот FEB 1, FEB 3 и FEB 4, подоцна ја имаат склоноста да развијат форма на епилепсија. Единствено генот FEB 5 би можел да се поврзе исклучиво со појавата на фебрилни конвулзии.
Кога станува збор за провокативниот или иницирачки момент односно промена која би предизвикала напад, всушност зборуваме за нарушување на метаболичката хомеостаза на организмот, како на пример, намалено ниво на шеќер во крвта, нарушена рамнотежа на јоните во крвта, намалено присуство на кислород во мозочните структури, потоа тука се бројните инфекции кои можат да го зафатат средишниот нервен систем како и разни труења
Најголем дел од фебрилните конвулзии се случуваат во комбинација со инфекции на дишниот систем (75%), а многу помалку со инфекции на системот за варење.
Се споменува и склоноста на одреден тип на вируси кои имаат поголем афинитет односно тропизам кон нервното ткиво. На пример, HHV 6 (Human Herpes Virus 6), кој ја
предизвикува болеста Exanthema Subitum и учествува во патогенезата на болеста, па след секоја нова епизода на фебрилност, вирусот може да биде реактивиран и во секоја наредна епизода на фебрилност и да ги повторува грчевите. Таква веројатност за зголемен афинитет носи и вирусот на Influenza A и тоа во 6-40 % од случаите. Одредени бактериски токсини како и вирусни антигени можат да придвижат имунолошки реакции кои ќе произведат цитокини, супстанци, кои ќе предизвикаат појава на грчеви. Се смета исто така дека можни се мутации на рецепторот за IL1 beta за појава на фебрилни конвулзии, а исто се поврзуваат и со мутации на хромозомите 18q и 1q.
Мутациите на овие хромозоми се поврзуваат и со склероза на мозочната структура која се нарекува хипокампус. Слични промени во хипокампусот се забележани кај новороденчиња со перинатални промени заради перинатални трауми, а има и случаи на комбинирање на генски причини со перинатални трауми.
Со оглед на блискоста на лоцираноста на гените за фебрилни конвулзии и гените за
генерализирана епилепсија, појавата на фебрилни конвулзии често може да се доведе во контекст на понатамошен развој на болеста епилепсија.
За родителите и педијатрите е корисно да знаат дека периодот или возраста во која постои ризик за појава на фебрилни конвулзии е од навршени 3 месеци до навршување на 5 години. Ризикот постои при секоја покачена температура, а се зголемува со постоење на грчеви во семејството (еден или двајцата родители имале грчеви во детска возраст), но и со податок за страдање на мозокот пред, во текот на раѓањето или непосредно после самото раѓање на детето.
Освен кај децата, појавата на фебрилни грчеви (конвулзии) може да биде случај и кај
возрасните.
