ПИШУВА:
Д-Р НАДИЦА БОЖИНОВСКА
специјалист по ендокринологија
♦♦♦♦♦♦♦
Дијабетес мелитус, или меѓу народот познат и како шеќерна болест, претставува една од најголемите медицински загатки и воедно еден од најголемите здравствени предизвици на 21-от век. Верувам малкумина знаат дека во 2006-та година од страна на Обединетите Нации дијабетесот беше прогласен за глобална пандемија која претставува сериозна закана за здравјето на светско ниво и го смести во иста категорија со најраспространетите заразни болести со епидемични карактеристики како што се ХИВ/СИДА, туберкулоза и маларија. Внимавајте, дијабетесот кој не може да се пренесе од една индивидуа на друга е ставен во иста категорија со заразни болести кои се пренесуваат од човек на човек или од инсект/животно на човек.. Дијабетесот сам по себе е пандемија! Медицината напредува постојано и во изминатите 15-тина болести излегоа многу нови генерации на лекови, меѓутоа магнитудата не спласнува, напротив дијабетесот станува се пораспространет.
Доколку имате тип 1 дијабетес голема е веројатноста дека ќе треба да ги мерите постојано вредностите на гликемиите и следствено при потреба да ги зголемите дозите на брзо делувачкиот инсулин. Кај пациентите со тип 2 дијабетес мелитус се препорачува веднаш по дијагностицирањето да се консултираат со нивниот ендокринолог поради тоа што некои од лековите кои се користат за третман на тип 2 дијабетес не се препорачуваат во тек на активна клиничка слика на COVID-19 со влошени гликемии
Кон крајот на 2019-та година се појавија податоци за нов корона (SARS-Cov-2) вирус, но некако сето тоа делуваше далечно. Неколку месеци подоцна светот беше „на колена“ и еве се уште некако тромо се бориме со COVID-19 (болеста која ја предизвикува SARS-Cov-2). Се појавија многу теории на заговор, бевме изложени на многу податоци – некои помалку, некои повеќе издржани. Меѓутоа, во целата таа бура опстојуваа информации кои насочуваа кон тоа дека дијабетесот и КОВИД-19 се потенцијално многу опасна комбинација.
На почетокот се нафрлуваа податоци дека луѓето со дијабетес се можеби повеќе подложни на зараза, потоа дека имаат полоша клиничка слика на болеста и сето тоа генерално беше прифатено. Новите податоци ни укажуваат на тоа дека постои една двонасочна релација кога станува збор за дијабетесот и COVID-19. Покрај оние нафрлани почетни информации за луѓето со дијабетес кои ги наведов, се повеќе се зборува и за специфичниот ефект кој COVID-19 го има на дијабетесот. Почнаа да се јавуваат се поголем број на случаи на новооткриен дијабетес, како и се поголем број на тешки метаболни компликации кај пациенти со претходно утврден дијабетес, а кои имаат COVID-19. Попрецизно да се изразам, евидентиран е зголемен број на животно-загрозувачки компликации од дијабетесот како што се дијабетична кетоацидоза и хипергликемична хиперосмоларна состојба, а овој значителен пораст неминовно укажува на тоа дека постои многу покомплексна патофизиологија на дијабетес и COVID-19 од тоа што претходно претпоставувавме.
SARS-Cov-2 вирусот се врзува за рецепторите на ангиотензин-конвертирачкиот ензим-2 или скратено АКЕ-2. Овие рецептори играат важна улога во одредени метаболни органи и ткива, вклучувајќи ги тука и бета клетките на панкреасот, адипозното (масно) ткиво, тенкото црево, црниот дроб и бубрезите. За потсетување, бета клетките на панкреасот го лачат инсулинот кој е неопходен за одржување на вредностите на шеќерот во крвта, па така кај пациентите со дијабетес најчесто има дефект токму на ниво на овие бета клетки. Врз основа на ова, многу е веројатно дека SARS-Cov-2 вирусот може да предизвика многубројни паралелни промени на бета клетките на панкреасот и метаболизмот на глукозата (шеќерот) и со тоа неминовно да го влоши механизмот на претходно постоечкиот дијабетес или пак да создаде нов механизам за појава на дијабетес.
20-50% (во зависност од регионот) од пациентите со COVID-19 имале дијабетес мелитус. Дали е ова индикација дека пациентите со дијабетес се повеќе изложени на ризик или е само потврден доказ за масовната распространетост на дијабетесот низ светот?
Ова е само мал приказ на она што досега се знае за механизмите на COVID-19, постојано се прават клинички студии со цел да се дознае што повеќе. Сепак и во оваа релативно почетна фаза на разбирање на SARS-Cov-2 вирусот, постојат одредени работи кои можеме да ги кажеме со релативна сигурност:
-
Не постојат доволно податоци кои би укажале на тоа дека луѓето со дијабетес се повеќе подложни на зараза со SARS-Cov-2 вирусот споредбено со преостанатата популација;
-
20-50% (во зависност од регионот) од пациентите со COVID-19 имале дијабетес мелитус. Дали е ова индикација дека пациентите со дијабетес се повеќе изложени на ризик или е само потврден доказ за масовната распространетост на дијабетесот низ светот?;
-
Симптомите кај лицата со дијабетес се исти како кај генералната популација, па бидете внимателни ако имате покачена телесна температура, кашлица, потешкотии со дишење, замор, болки во мускулите, главоболка и акутен губиток на мирис и вкус;
-
Луѓето со дијабетес имаат поголеми шанси за развој на потешка клиничка слика и компликации од COVID-19. Во принцип, луѓето со дијабетес се повеќе склони кон компликации и потежок тек на болеста при зараза со кој било вирус. Ова пред се се должи на фактот дека дијабетесот е хронична болест и е најчесто пропратена со мултипли компликации (кардиолошки, нефролошки..), а високите вредности на шеќер во крвта сами по себе ги нарушуваат одбранбените механизми на организмот и практично го оставаат без одбрана и целосно изложен на инфекција;
-
Голема студија направена на над 61 милион пациенти, укажа на тоа дека морталитетот поврзан со COVID-19 и дијабетес во голема мера правопропорционално зависи од честотата и времетраењето на хипергликемиите (покачени вредности на шеќер во крвта) во инфективниот период;
-
Луѓето со дијабетес, пред се оние со тип 1 дијабетес, имаат поголем ризик за развој на дијабетична кетоацидоза при секоја вирусна инфекција, вклучувајќи ја тука секако и инфекцијата со SARS-Cov-2;
-
Во Обединетото Кралство регистриран е зголемен број на новодијагностицирани случаи на тип 1 дијабетес мелитус по изложување на инфекција со SARS-Cov-2;
-
Голем дел од пациентите со тип 2 дијабетес мелитус се обезни, физички неактивни и имаат назначена инсулинска резистенција, која сама по себе го нарушува имунолошкиот одговор кон микробните агенти како што се активација на макрофагите и инхибиција на про-инфламаторните цитокини, а сето ова води до нарушена регулација на имуниот одговор како резултат на обезноста;
-
Според најновите критериуми, пациентите со тип 2 дијабетес мелитус се во групата со најголем ризик за развој на тешка форма на COVID-19, додека пациентите со тип 1 и гестациски дијабетес се сместени во групата со среден ризик за развој на тешка форма на COVID-19. Оваа поделба е направена врз база на податоци добиени од повеќе видови на студии и мета анализи на голем број на пациенти на светско ниво;
-
Ризикот за развој на потешка клиничка слика е помал кај оние луѓе со добро регулиран дијабетес;
-
Во моментот не се пријавени податоци кои би укажувале на тоа дека COVID-19 некако влијае на инсулинската терапија која ја земаат пациентите.
Малкумина знаат дека во 2006-та година од страна на ОН дијабетесот беше прогласен за глобална пандемија која претставува сериозна закана за здравјето на светско ниво и го смести во иста категорија со најраспространетите заразни болести со епидемични карактеристики како што се ХИВ/СИДА, туберкулоза и маларија. Внимавајте, дијабетесот кој не може да се пренесе од една индивидуа на друга е ставен во иста категорија со заразни болести кои се пренесуваат од човек на човек или од инсект/животно на човек.. Дијабетесот сам по себе е пандемија!
Патогенезата и ефектите на SARS-Cov-2 и COVID-19 се се уште недоволно јасни и во голема мера непредвидливи. Она што сепак се знае е дека луѓето со дијабетес мора да одржуваат строга гликемиска контрола. Доколку имате тип 1 дијабетес голема е веројатноста дека ќе треба да ги мерите постојано вредностите на гликемиите и следствено при потреба да ги зголемите дозите на брзо делувачкиот инсулин. Кај пациентите со тип 2 дијабетес мелитус се препорачува веднаш по дијагностицирањето да се консултираат со нивниот ендокринолог поради тоа што некои од лековите кои се користат за третман на тип 2 дијабетес не се препорачуваат во тек на активна клиничка слика на COVID-19 со влошени гликемии.
Без разлика на видот на дијабетесот, потребна е строга контрола на гликемиските вредности и нивна постојана корекција. Интензивната гликемиска контрола и задоволителните вредности на гликемиите му помагаат на телото полесно да се избори со вирусната инфекција. Логично, нерегулираните гликемиски вредности, нередовното мониторирање и неадаптирање на терапијата резултираат со полоша клиничка слика и полош исход на болеста.
Сите овие податоци не се наменети со цел да ги исплашат луѓето со дијабетес, напротив да ги предупредат паметно и внимателно да ги слушаат сите препораки и да ги преземаат сите мерки кои се предложени. Бидете внимателни со кого комуницирате, секогаш носете маска и бидете на дистанца, редовно мијте ги рацете. Покрај овие општи мерки редовно внесувајте течности и држете го вашето тело хидрирано, посветете повеќе внимание на вашите гликемии од вообичаено. Само заедно со заеднички сили и пред се разбирање за моменталната состојба ќе можеме да се избориме со COVID-19.
