ПИШУВА:
Д-р сци. Александар Сајковски
специјалист педијатар – неонатолог
♦♦♦♦♦♦♦
Имунолошкиот систем е еден комплексен, суптилно регулиран мултиклеточен и органски систем со бројни клеточни и молекуларни дејства чија основна функција е да не заштити од влијанието од надворешните штетни агенси како што се микрооганизмите (вируси, бактерии, паразити, фунги), но и од влијанието на разни хемиски супстанци како токсини и загадување на околината. Од друга страна имунолошкиот систем не штити и од развој на малигните клетки, и ги елиминира мртвите клетки (секојдневна промена на клетките во телото кои имаат краток живот). Овие ефекти наједноставно може да се дефинираат како процес на „препознавање на себе и одговор на не-себе“.
Имуномодулаторите се молекули кои играат улога во различни нивоа на имунолошкиот систем. Така денес се развиени различни лекови кои имаат селективност во инхибиција или стимулација на специфични имунолошко одговорни клетки како што се лимфоцитите, макрофагите, неутрофилите, природните клетки убици (NK) и цитотоксичните Т лимфоцити (CTL)
Посебен интерес и предмет на многу студии и анализи во изминативе децении е улогата на имунолошкиот систем во идентификација и елиминација на туморските клетки. Овој процес во телото се нарекува „имунолошки надзор“.
Имено трансформираните, млади туморозни клетки имаат антигена експресија која се разликува од онаа на нормалните клетки на телото, па за имунолошкиот систем тие се страни клетки кои прво ги препознава, а потоа и елиминира. Ова е еден иако невидлив, прекрасен хоместатски систем во телото кој го одржува нашето здравје.
Но, имајќи ја предвид конфузијата која настанува во јавноста кога се зборува за потребата од имуномодулација, а пред се примената на истата и селекција на пациентите кои треба да ја примаат, би сакал покрај веќе досега објавените текстови да направиме и дополнување и потсетување за местото и улогата на одредени имуномодулатори во современата медицина.
Механизам на дејство на имуномодулаторите
Имуномодулаторите се молекули кои играат улога во различни нивоа на имунолошкиот систем. Така денес се развиени различни лекови кои имаат селективност во инхибиција или стимулација на специфични имунолошко одговорни клетки како што се лимфоцитите, макрофагите, неутрофилите, природните клетки убици (NK) и цитотоксичните Т лимфоцити (CTL). Имуномодулаторите делуваат на клетките кои продуцираат растворливи медијатори како што се цитокините. На тој начин со спроведување на имунотерапијата се таргетира имунолошкиот систем, а пред се, со цел да се помогне во лекување на одредена болест.
Имуномодулаторните лекови или имуномодулаторниот процес се дели на имуностимулација или имуносупресија како процес. Терминот имуномодулатори денеска поретко се користи од терминот имуностимулатори за користењето на супстанци кои предизвикуваат мерливи промени во имунолошката функција. Иако се во медицината познати околу дваесетина досега докажани имуностимулатори, еден од најшироко користените се т.н. глукани односно бета-глуканот. Човечкиот организам ја нема можноста за синтеза на бета-глуканот, а по негово орално внесување се апсорбира од страна на М-клетките на ниво на тенкото црево, а потоа се транспортира до лимфните јазли, слезената и коскената срцевина каде ги дава своите ефекти.
Имунолошките ефекти на бета-глуканите во основа се стимулација на клеточниот имунитет со активирање на макрофагите, која активација се состои од неколку интрактивни процеси како што се зголемена хемокинеза, хемотакса и миграција на макрофагите до патогените предизвикувачи. Но она што е посебно интересно е дека врзувањето на бета-глуканот за Дектин-1 рецепторот го стимулира клеточниот имунолошки одговор посредуван од интерлеукин 1β од макрофагите. Докажана е негова способност за активација и на НК клетките, неутрофилите, Т и Б лимфоцитите, a докажано и зголемувањето на вредностите на секреторниот ИгА во плунката.
Интересни се студиите кои покажуваат дека бета-глуканот врши активација и на интрацелуларните процеси (на пример, оксидативниот излив по фагоцитозата) со што се зголемува активноста на хидролитичните ензими и сигналните процеси, што покрај активацијата на други фагоцити доведува до лачење на цитокини како месинџери и други имунолошки молекули и супстанци.
Иако се во медицината познати околу дваесетина досега докажани имуностимулатори, еден од најшироко користените се т.н. глукани односно бета-глуканот. Човечкиот организам ја нема можноста за синтеза на бета-глуканот, а по негово орално внесување се апсорбира од страна на М-клетките на ниво на тенкото црево, а потоа се транспортира до лимфните јазли, слезената и коскената срцевина каде ги дава своите ефекти. Имунолошките ефекти на бета-глуканите во основа се стимулација на клеточниот имунитет со активирање на макрофагите, која активација се состои од неколку интрактивни процеси како што се зголемена хемокинеза, хемотакса и миграција на макрофагите до патогените предизвикувачи
Ефектите на бета-глуканот особено се потенцираат и надополнуваат ако истиот е комбиниран со одредени природни екстракти како што е на пример, растението волчји трн (Hippophae rhamnoides). Тоа е растение кое содржи изобилие на витамини како што се витаминот A, B1, B12, C, E, К. Но, докажано е дека содржи и висока концентрација на флавоноиди, ликопен, каротеноиди и фитостероли. Една од најважните компоненти на ова растение е импозантната концентрација на омега 3, 6, 7 и 9 полинезаситени масни киселини. Тие заедно се значајни за одржувањето и функционирањето на кожата, мукозните мембрани, дигестивниот, урогениталниот систем, кардиоваскуларниот систем и централниот нервен систем како и ретината во окото. Од наведените полинезаситени масни киселини за одбележување е Омега 7, која има особен ефект во зајакнување на клеточните и мукозните мембрани со што тие стануваат поотпорни на влијанијата од животната средина.
Имунолошките ефекти на ова растение односно на нејзините компоненти покажува дека врши стимулација на продукцијата на интерлеукин 2 и интерферон-γ од Т лимфоцитите, со што се активира клеточниот имунолошки одговор.
Во една понова студија направена во Чешка од Шустрова М. со своите соработници, е анализиран ефектот на комбинација на бета-глукан и екстракт од растението волчји трн (Hippophae rhamnoides) во период од три месеци во континуитет и наредни три месеци по прекинување на неговото земање. Децата се поделени во две групи со 101 дете како испитувана група и 52 деца како контролна група. Од испитувана група 58 деца се оние кои страдаат од примарен имунолошки дефицит (Даунов синдром). Во студијата е докажано дека во тек на првите три месеци кога е внесувана оваа комбинација и наредните три месеци по прекинување кај 74,25% не се развила никаква инфекција, а сосема лесни инфекции се евидентирани кај 14,85% од децата. Во истата студија е докажано сигнификантно зголемување на нивото на имуноглобулинот А во однос на контролната група и докажан е позитивен ефект во подобрување на неспецифичниот имунитет со зголемување на фагоцитната активност и фагоцитниот индекс. Заклучок во оваа студија е дека кај дури 89% од децата кои ја примале оваа комбинација имаат одлични резултати во редукција на инфекциите.
Би сакал да заклучам дека одлуката за избор на имуностимулаторот, времето на неговата апликација и изборот на пациентите зависи од личниот приод на матичниот терапевт, но треба да биде базирано и на клиничките евалуации и клиничките студии, а нив ги има повеќе од 20.000 за ефектите на бета-глуканот врз имунитетот.
