ПИШУВА:
Д-р сци. Александар Сајковски
педијатар-неонатолог
♦♦♦♦♦♦♦
Сонцето и летото се одраз на моќ, носат ведрина, расположение, раздвиженост. Летото и сонцето помагаат во подобрување на имунолошкиот систем, балансот на хормоните, но стимулирано е ослободувањето на т.н. „молекули на среќата“. Една од најважните функции на сонцето е фактот дека е главен извор за создавање на витаминот Д во кожата. Интересно е дека последнава деценија се појавија нови сознанија за имунолошките ефекти на витаминот Д, за кои во минатото и не знаевме. Имено тој може да го модулира одговорот на вродениот и стекнатиот имунолошки систем, покрај неговите веќе познати ефекти во одржувањето на хомеостазата помеѓу коскеното ткиво и калциумот. Дури докажано е дека не само што витамин Д рецепторите се изложени на површината на имуните клетки, туку и дека сите имунолошки клетки се во состојба да ги синтетизираат метаболитите на витаминот Д.
Но, сепак, треба да се има предвид дека сонцето има и своја темна страна. Имено прекумерното излагање на УВА зрачењето и недоволно заштитената кожа може да доведе до губење на влажноста и еластичноста на кожата, црвенило или изгореници на кожата кои се голем ризик од понатамошни оштетувања, особено кај децата и младите луѓе. Имајте предвид дека кожата не ги заборава изгорениците бидејќи клеточниот генетски материјал има свое „памтење“.
Кожата на бебињата и децата во периодот на развојот значајно се разликува од онаа кај возрасните, за што е потребна и посебна нега и грижа. Таа е многу потенка и покомплексна кај бебињата, но и многу посензитивна на надворешните агресори. Иако кожата кај бебињата ги има истите слоеви како и кај возрасните, секој слој е значително потенок
Кожата е еден динамичен и комплексен орган на човековото тело кој има неколку значајни функции. Пред се таа игра улога на физичка бариера во однос на надворешниот свет, ни дава УВ заштита, не штити од инвазија на патогени микроорганизми, ја регулира телесната температура, игра улога во размена на материи како што се вода и електролити и ни дава можност за сензорна перцепција. Функционално и структурно созревањето и зреењето на кожата кај децата е извонредно динамичен процес. Кај доносените новородени деца тој започнува со моментот на раѓањето и е најинтензивен до крајот на првата година од животот, додека кај прематурните новородени деца истиот процес започнува дури 2-3 недели по раѓањето. Интересен е фактот дека растот и развојот на кожата кај децата е значително поголем во однос на оној кај возрасните, но што е особено важно е нејзината поголема регенеративна способност како бариера. Оваа адаптивна флексибилност во матурацијата на кожата кај децата резултира со единствена и нејзина специфична карактерисктика во детската возраст. Тоа посебно се однесува на регулаторните механизми во контролата на развојот на епидермисот и дермисот, потењето, секрецијата на себум, површната кожна киселост, трансепидермалниот губоток на течности, капацитвност, природните хидратански фактори кои сите заедно се развиваат во периодот на физиолошкото созревање на кожата.
Во основа треба да се има предвид дека кожата на бебињата и децата во периодот на развојот значајно се разликува од онаа кај возрасните, за што е потребна и посебна нега и грижа. Таа е многу потенка и покомплексна кај бебињата, но и многу посензитивна на надворешните агресори. Иако кожата кај бебињата ги има истите слоеви како и кај возрасните, секој слој е значително потенок. Крајно гледано кожата на бебињата е само 1/5 во однос на дебелината на кожата кај возрасните.
Најсериозните изгореници на кожа настануваат под влијание на УВБ сончевите зраци од кои кожата потемнува. Иако се истите присутни со само 0.5% во вкупното зрачење, научните студии покажаа дека ова УВБ зрачење е причинител во повеќе од 80% во настанокот на канцерот на кожата. Поради тоа ултимативно е да се избегнуваат и најблагите односно најлесните изгореници од сонце! Имајте предвид дека ова е посебно важно за нежната и осетлива детска кожа
Најдалечниот слој на епидермисот познат како роговиден слој е многу потенок, а клетките се помалку цврсто спакувани помеѓу себе компарирано со онаа на возрасните. Потните и лојните жлезди се исто така помалку активни отколку кај возрасните, па на тој начин хидролипидниот филм (емулзија од вода и масти која ја покрива и штити кожата) и протективната киселина која е благо закиселена вода како дел од хидролипиднот филм се се уште послабо развиени.
Регулацијата на телесната температура се разликува кај бебињата поради три основни компоненти: Површината на телото кај бебињата е голема во однос на нивниот волумен, поради што тие лесно губат топлина; потните жлезди кај бебињата се послабо активни компарирано со возрасните па затоа тие не можат да компензираат високи температури; целата циркулаторна мрежа на крвни садови кај бебињата не е целосно формирана и затоа поспоро се адаптирааат на температурните промени со васкуларна констрикција или дилатација.
Како резултат на овие факти може да се заклучи дека:
-
Кожата на бебињата е помалку отпорна од возрасните. Таа е многу сензитивна на влијанието на разни хемикалии, физички и микробни влијанија. Супстанците кои се во контакт со кожата кај бебето лесно се апсорбираат и пенетрираат во подлабоките слоеви на кожата дури и во телото;
-
Кожата кај бебињата многу побргу се суши;
-
Кожата на бебињата и децата е многу посензитивна на УВ зрачењата. Оваа сензитивност е дополнително засилено поради послабата пигментација на кожата кај бебињата. Меланоцитите (клетки кои се одговорни за продукција на меланин) се присутни, но многу послабо активни.
Имајќи ги предвид наведените факти добро е да се знае дека постојат одредени состојби кои може да се развијат при неконтролирано излагање на сончевите зраци. Такви се:
Алергија на сонце
Алергијата на сонце е една класична фотодерматоза која најчесто се активира под влијание на УВА компонентата на сончевото зрачење. Оваа кожна реакција најчесто се јавува на почетокот на летото и првиот ден или првите денови од излагање на сончевите зраци. Клинички се манифестира со осип по кожата, силно чешање, но и појава на болни пликови.
За разлика од УВ зрачењето кое може да ја оштети клеточната мембрана ИР-А зраците продираат во самата клетка, во митохондриите на истата предизвикуваат оксидативен стрес и ослободување на слободни радикали и доведува до структурни промени во колагенот
Иако до денешен ден во медицината не се докрај објаснети механизмите на појавата на алергијата на сонцето, се смета дека доминантно се одговорни ултравиолетовите зраци, пред се, УВА компонентата, но и генетската предиспозиција има своја улога во развој на полиморфните дерматози. Треба да се напомене дека одредени состојки кои може да се најдат во одредени козметички препарати (емулгатори, конзерванси, мириси…) дополнително може да ја иритираат кожата на детето и да стимулираат да се развие алергијата на сончевите зраци.
Во тој контекст за да се спречи појавата на алергија на сонце кај децата императивно треба да се користат квалитетна козметика и заштитни средства од УВА зрачењето кои не содржат масти, емулгатори, мириси, бои или конзерванси.
Изгореници од сонце
Најсериозните изгореници на кожа настануваат под влијание на УВБ сончевите зраци од кои кожата потемнува. Иако се истите присутни со само 0.5% во вкупното зрачење, научните студии покажаа дека ова УВБ зрачење е причинител во повеќе од 80% во настанокот на канцерот на кожата. Притоа докажано е дека оштетувањата на кожата од овој спектар на зрачење настануваат уште многу пред кожата да поцрвени на сонце. Поради тоа ултимативно е да се избегнуваат и најблагите односно најлесните изгореници од сонце! Имајте предвид дека ова е посебно важно за нежната и осетлива детска кожа.
Заклучок
Употребата на оптимални и квалитетни средства за заштита на кожата од штетното влијание на УВ зраците е императивно во детската возраст. Притоа користењето на козметика за заштита подразбира единствена тристрана клеточна заштита од УВБ, УВА и инфрацрвените А зраци, но и ензимска регенерација на фотолиазата.
Во оваа прилика треба посебно да се напомене значењето и негативните ефекти на инфрацрвеното зрачење од сонцето (ИР-А). Имено сонцето зрачи со инфрацрвено зрачење, видлива светлина и ултравиолетово зрачење. Од вкупната сончева енергија која доаѓа до земјата како планета најголем дел од зрачењето (54-56%) е инфрацрвеното зрачење, 39% е видливата светлина и само околу 5-7% е ултравиолетовото зрачење. Постојат неколку типови на инфрацрвено зрачење од кои најштетни се ИР-А. Имено за разлика од УВ зрачењето кое може да ја оштети клеточната мембрана ИР-А зраците продираат во самата клетка, во митохондриите на истата предизвикуваат оксидативен стрес и ослободување на слободни радикали и доведува до структурни промени во колагенот.
Затоа мој личен совет за заштита на кожата на детето при излагање на сонце е пред се да се користи само сигурна и клинички проверена заштита, а да се избегнуваат сите оние средства кои содржат мириси, бои или конзерванси, минерални масла, силиконски масла, ПЕГ емулгатори или парабени.
