Современите истражувања и искуства на родителите потврдуваат дека пристапот базиран на емпатија, јасни граници и доследност носи најдобри резултати. Во овој текст ќе откриеме зошто е важно да ги учиме децата на одговорност и како тоа да го направиме преку методи што го поттикнуваат блискиот однос и здравиот развој.
Дисциплината не мора да биде борба. Кога го водите детето кон одговорност со почитување и разбирање, го зајакнувате вашиот однос и ги зголемувате шансите тоа да порасне во самоуверена и одговорна личност.
Зошто е важно да ги учиме децата на одговорност?
Одговорноста не значи само да ги собере играчките или да ја направи домашната задача веднаш по училиште. Вистинската одговорност значи дека на детето може да му се верува – дека ќе си ги заврши обврските самостојно, без постојан потсетник. Токму овие квалитети се основа за успех во зрелата возраст.
Истражувањата покажуваат дека децата кои уште од мали имаат мали домашни задолженија, развиваат поголема самодоверба, полесно се справуваат со стрес и се поспособни да одложат моментално задоволство.
Како што открила долгогодишна студија на истражувачот Марти Росман: „Најдобар показател за успехот на возрасните на околу 25 години е дали учествувале во домашни обврски на возраст од три или четири години.“
Кога го вклучуваме детето во секојдневните домашни активности, тоа стекнува чувство на припадност и разбира дека неговата помош има смисла. Така одговорноста не станува товар, туку доказ дека може да совлада предизвици и дека има значајна улога. Тоа води не само до поголема самостојност, туку и до почитување и подлабоко разбирање на последиците од сопственото однесување.
Како да развиете чувство за дисциплина без казни?
Дисциплина не значи казна, викање или понижување. Напротив, воспитувањето треба да се базира на меѓусебно почитување и позитивна дисциплина. Тоа значи доследност, емпатија и јасна структура. Еве како тоа изгледа во пракса:
- Бидете пример
Децата многу повеќе учат од она што го гледаат кај нас отколку од она што го слушаат. Ако сакате вашето дете да биде одговорно – покажете му како изгледа тоа. Држете си до зборот, признајте кога грешите, исполнувајте ги обврските – без разлика дали се работи за работа или за миење садови. Кога детето ќе види дека сериозно пристапувате кон задачите, ќе почне да го прави истото.
- Доделувајте задачи
Дури и малите деца сакаат да се чувствуваат корисно. Колку порано ги вклучите во домашните активности, толку подобро. Дете од 3 години може да полева цвеќе, а ученик во прво одделение може сам да си ја спакува училишната торба. Не е важно колку брзо или совршено го завршуваат тоа – важно е задачите да се соодветни на возраста и да бидат достижни (а зошто да не и забавни?). Пофалете го трудот, не само резултатот. Со тек на време ќе забележите раст во нивната самостојност и самодоверба.
- Користете последици, не казни
Сите грешиме – и децата не се исклучок. Кога ќе направат грешка, тоа е одлична можност да ги научите на одговорност. Наместо казна, користете логични и природни последици.
Пример: Ако детето не сака да ги собере играчките, нема да викате по него, туку мирно кажете му: „Ако играчките останат на под, јас ќе ги соберам, но во тој случај ќе бидат скриени до утре.“ Ова е љубезно, но доследно. Детето учи дека неговото однесување носи последици.
Природните последици се оние што доаѓаат сами по себе – ако не облече јакна, ќе му биде малку ладно (секако, во безбедни граници). Ако заборави домашна задача, ќе мора сам да му објасни на учителот. Тоа се важни животни лекции.
- Вклучете го детето во одлучување
Никој не сака да прима наредби – зошто би ги прифаќале децата? Кога е можно, понудете избор. Тоа им покажува дека им верувате и ги учи да носат одговорни одлуки.
Пример: Наместо да кажете „Измиј ги забите“, прашајте: „Сакаш да ги измиеш забите пред или по капење?“ Изборот е сè уште во вашите граници, но детето чувствува контрола и учи да одлучува.
- Пофалувајте промислено
Кога детето ќе направи нешто добро – кажете му. Но, наместо општи пофалби како „Браво, многу беше спретен/а!“, обидете се со конкретен коментар: „Видов дека ја направи задачата пред да почнеш со игра. Одлично си се организирал/а!“
Таквата пофалба поттикнува природно чувство на гордост. Фалете го трудот, не само резултатите. Исто така, не претерувајте – не треба секоја ситница да се наградува. Целта е детето да разбере дека неговиот напор се цени и дека се забележува.
- Трпеливоста носи плодови
Најважно од сè – прифатете дека развивањето на одговорност кај децата е процес што трае. Не очекувајте да се однесуваат како мали возрасни. Вашиот најсилен сојузник е доследноста. Да, некои работи ќе ги повторувате десет пати – и тоа е сосема во ред.
Славете ги малите успеси. Тие се доказ дека вреди да вложувате – и во времето, и во трпението.
