Одбивањето или избегнувањето на училиштето е многу почест проблем отколку што изгледа на прв поглед и не е поврзан само со децата од пониските одделенија во основното училиште. Се јавува кај сите возрасни групи, во основно и во средно училиште.
Родителите често признаваат дека имаат дете со кое „преговараат“ за одење на училиште. „Не сакам да одам на училиште!“ е реченица која се почесто ја кажуваат учениците, а истражувањата покажуваат дека овој бунт може да биде показател за подлабок проблем – страв од училиште.
Првата и основна работа е да се утврди причината за стравот. Важно е да се разбере што чувствува детето, неговото страдање и да се набљудува како личност, а не само како ученик
Кај децата на помлада училишна возраст, главно се работи за примарна анксиозност од одвојување – страв од одвојување од родителите. Постарите деца може да се плашат од оценување и критики – се плашат да одговараат пред класот, се плашат да не бидат исмеани ако згрешат. Некои се сомневаат во сопствените способности – се плашат дека ќе го повторуваат одделението, дека нема да се запишат во средното училиште во кое посакуваат…
Кај децата кои тргнуваат во петто одделение чести се стравовите од преобемен материјал, многу нови предмети и непознати наставници, особено од оние за кои слушнале дека се строги. При тргнување во средното училиште, ако детето оди во друг град, може повторно да се активираат и стравовите од одвојување.
Страв од одвојување
Истражувањата покажуваат дека „стравот од одвојување“ е поизразен кај децата кои доживеале траума како што е разделба на нивните родители или губење на саканата личност. Исто така, важно е да се знае и дека ако родителот чувствува голем страв и вознемиреност поради тргнувањето на неговото дете на училиште, многу е веројатно дека детето ќе го почувствува истото. Децата ги преземаат чувствата и однесувањата од своите родители, па ако видат страв кај родителите кога одат на училиште, не е невообичаено и самите да го развијат.
Стравот може да биде и последица на изложеноста на детето на физичко и вербално врсничко насилство, на пат до училиште или на училиште, но и изолација од другите ученици во класот или тешкотии во воспоставувањето социјални контакти
Во стравот од училиште, тие често се жалат на низа физички симптоми – главоболки или стомачни болки. Овие болки, како и други симптоми, како што се гадење, палпитации, мускулна напнатост, нарушувања на спиењето, замор и исцрпеност, исчезнуваат за време на викендите и училишните празници.
Во ситуација кога треба да тргне на училиште, детето е исплашено, се чувствува загрозено и беспомошно, сака да побегне од училиште, има чувство дека не може да го совлада наставниот материјал. Одеднаш изјавува дека се чувствува лошо, се појавуваат физички симптоми.
Стравот од училиште може да биде поттикнат од „прозивките“ на наставникот (поради неуредно пишување, разговор за време на часот…). Понекогаш децата излегуваат од дома како да одат на училиште, а родителите дознаваат за изостаноците дури кога училиштето ќе ги извести.
Истражувањата покажуваат дека „стравот од одвојување“ е поизразен кај децата кои доживеале траума како што е разделба на нивните родители или губење на саканата личност. Исто така, важно е да се знае и дека ако родителот чувствува голем страв и вознемиреност поради тргнувањето на неговото дете на училиште, многу е веројатно дека детето ќе го почувствува истото
Причини за фобија од училиште
Стравот од училиште се јавува и кај децата чии родители имаат многу големи очекувања и со најдобра намера им велат на децата: „Ти сигурно ќе бидеш многу добар, ќе ги имаш сите петки, сите ќе ти се восхитуваат“. Желбата на детето да ги исполни очекувањата доведува до страв од неуспех, до страв да не ги разочара родителите ако не е успешно на училиште, што предизвикува разни тегоби.
Стравот од училиште се јавува и кај децата кои растат во семејства каде родителите се однесуваат премногу заштитнички (често поради нивните стравови од разделба).
Неретко стравот од училиште се јавува и кај децата кои растат во семејство каде што е нарушена семејната динамика, на пример, развод на родители, интензивни конфликти, болест на родителите… така што детето го одбива училиштето затоа што има потреба „да ја контролира новонастанатата, неповолна семејна состојба и на тој начин да го спречи распаѓање на семејството“.
Стравот може да биде и последица на изложеноста на детето на физичко и вербално врсничко насилство, на пат до училиште или на училиште, но и изолација од другите ученици во класот или тешкотии во воспоставувањето социјални контакти.
Страв од одговарање
Тоа е облик на школска фобија во чија основа е стравот од оценување. Се јавува кај затворени, плашливи, несигурни деца, преосетливи на критики, кои се потценуваат самите себе и им недостасуваат социјални вештини, а врсниците ги исмеваат. Кога детето ќе престане да реагира, се јавува блокада. Потоа бега од часот, добива лоши оценки иако е подготвено да одговара, а сето тоа ги продлабочува лошите чувства.
Стравот од училиште се јавува и кај децата чии родители имаат многу големи очекувања и со најдобра намера им велат на децата: „Ти сигурно ќе бидеш многу добар, ќе ги имаш сите петки, сите ќе ти се восхитуваат“. Желбата на детето да ги исполни очекувањата доведува до страв од неуспех, до страв да не ги разочара родителите ако не е успешно на училиште, што предизвикува разни тегоби
Родителите треба да работат на мотивирање на детето да остане во ситуацијата на страв, а не да ја избегнува. Избегнувањето го продлабочува стравот додека справувањето и постигнувањето успех доведува до намалување на стравот.
Многу е корисно за овие деца да се охрабрат, истакнат и пофалат за тоа што добро го направиле.
Како да се помогне?
Првата и основна работа е да се утврди причината за стравот. Важно е да се разбере што чувствува детето, неговото страдање и да се набљудува како личност, а не само како ученик. Училиштето никако не смее да биде единствената тема на разговор помеѓу родителите и децата. Кога ќе се врати од училиште, не го прашувајте како било на училиште. Прашајте го дали се случило нешто интересно. Секој труд треба да се пофали, без разлика на резултатот и треба да се запомни дека детето учи за знаење, а не за оценка.
Избегнувањето го продлабочува стравот додека справувањето и постигнувањето успех доведува до негово намалување
Поттикнувајте ги дружењата и пријателствата од одделение, но не го присилувајте детето на дружења за кои не е подготвено. Во ситуација кога не сака да оди на училиште или ако се појават симптоми на страв, разговарајте отворено и многу трпеливо со детето, а кога ќе ви се довери, сфатете ги причините поради кои се плаши да оди на училиште. Покажете разбирање, дури и ако причините не изгледаат оправдани.
Една од важните пораки е дека одењето кај училишниот психолог не треба да се сфати како казна, туку како логична помош за надминување на проблемите. Без разлика на околностите, развивајте позитивен став кон училиштето, а пред вашето дете никако не зборувајте негативно за училиштето, наставниците и училишните активности.
Не вршете притисок врз детето
Секое охрабрување и пофалба од родителите и наставниците му дава сила на детето повторно да се соочи со стравот, кој со текот на времето го губи интензитетот. Децата треба да се научат да се соочат со проблем наместо да бегаат од него. Стекнувањето самодоверба ќе ги зајакне и социјалните вештини. Не го оптоварувајте детето со преголеми очекувања и не го уценувајте и не му се заканувајте поради изостаноците, но и не оправдувајте ги неговите отсуства без причина.
За лекување на стравот од училиште може да се користат различни психолошки терапии, но детето ќе биде упатено кај нив од педијатар или лекар откако ќе се открие причината за проблемот. Таквата терапија може да биде говорна затоа што детето, на пример, има проблеми со говорот, а може да биде и бихејвиорална терапија, групна терапија и слично.
